Noblista nie odebrał telefonu

Tydzień noblowski jest wydarzeniem o globalnym zasięgu, które co roku przyciąga uwagę środowisk naukowych z całego świata. Niezawodny Robert Szaj, założyciel TVP Nauka i nasz stały korespondent, od trzech lat relacjonuje go na łamach „Gazety Olsztyńskiej”. Jak zawsze, jego przekazy pełne są ciekawostek, spostrzeżeń i anegdot, które pokazują kulisy tego prestiżowego wydarzenia.

— To niezwykle emocjonujące być tutaj, na miejscu, gdzie ogłaszane są najważniejsze odkrycia naukowe. W tym roku mamy polskie akcenty zarówno w dziedzinie medycyny, jak i fizyki — mówi nam Robert Szaj.

Przełom w walce z rakiem
Już w poniedziałek (7 października) dowiedzieliśmy się, że Victor Ambros i Gary Ruvkun zostali laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie mikroRNA, małych cząsteczek RNA, które odgrywają kluczową rolę w regulacji genów. Warto wiedzieć, że Ich odkrycie pozwala lepiej zrozumieć mechanizmy rozwoju takich chorób jak nowotwory.

— Odkrycie mikroRNA zrewolucjonizowało naszą wiedzę o komórkach. Choć początkowo dotyczyło jedynie nicieni, dziś wiemy, że ma ono znaczenie dla wielu organizmów, w tym dla ludzi — wyjaśnia nam nasz korespondent.

To odkrycie sprzed lat stało się podstawą dla wielu nowoczesnych badań nad chorobami genetycznymi i nowotworami. A co dla nas, Polaków, bardzo ciekawe i wywołujące szybsze uderzenia serca, Victor Ambros, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny, ma polskie korzenie. To syn Polaka, który wyemigrował z Polski do USA tuż po drugiej wojnie światowej.

Polskie korzenie laureatów
Dzień później, we wtorek (8 października), ogłoszono laureatów w dziedzinie fizyki. Wśród nagrodzonych znalazł się John Hopfield, syn polskiego fizyka, który urodził się w Płocku.

— Jego ojciec zajmował się m.in. spektroskopią Słońca i nowoczesnymi technologiami produkcji szkła. To niesamowite, jak wiele polskich korzeni można znaleźć w historii nauki — podkreśla Robert Szaj.

Nagrodę Nobla w fizyce przyznano za fundamentalne odkrycia związane z uczeniem maszynowym i sztucznymi sieciami neuronowymi. Mają one ogromny wpływ na rozwój sztucznej inteligencji, której zastosowania widzimy już na co dzień.

— Uczenie maszynowe to technologia, która przenika nasze życie codzienne — od aplikacji na smartfonach po zaawansowane systemy komputerowe. Nagroda Nobla w tej dziedzinie jest potwierdzeniem, jak ważny jest rozwój tej technologii — komentuje nasz rozmówca.

Skromna atmosfera, wielkie emocje
Robert Szaj podkreśla, że choć tydzień noblowski jest jednym z najważniejszych wydarzeń naukowych na świecie, jego atmosfera jest zaskakująco kameralna.

— Ogłoszenie Nagrody Nobla to bardzo kameralna uroczystość, skierowana głównie do dziennikarzy. Na miejscu jest od kilkunastu do kilkudziesięciu osób, a atmosfera jest spokojna i skupiona. Nie ma tutaj wielkiego rozmachu, którego można by oczekiwać po tak prestiżowym wydarzeniu — opowiada Robert Szaj. Relacje naszego korespondenta pozwalają zajrzeć za kulisy tego wyjątkowego wydarzenia.

— Szwedzka telewizja i dzięki mnie, bo przyznam to nieskromnie, że to ja zapoczątkowałem tę już trzyletnią tradycję, polska TVP Nauka pokazują te wydarzenia w rozbudowany sposób, ale ogłoszenie nagród jest bardziej kameralne. Media branżowe są obecne, ale nie jest to ogromne medialne widowisko. Największą uroczystością będzie wręczenie nagród w grudniu — dodaje Robert Szaj.

Na wielką ceremonię, zaplanowaną na 10 grudnia, zaproszeni zostaną najwięksi naukowcy świata oraz król Szwecji, który osobiście wręczy laureatom Nagrody Nobla.

Odkrycia, nasza codzienność
Robert Szaj zaznacza, że tegoroczne odkrycia, choć związane z naukami ścisłymi, mają bezpośrednie przełożenie na nasze życie. Popularyzator nauki podkreśla, że nie wszystkie odkrycia są natychmiast widoczne w naszej codzienności, ale ich długoterminowy wpływ jest nie do przecenienia.

— To, co dzisiaj nagradzamy, często ma korzenie w badaniach sprzed dziesięcioleci. Dziś już korzystamy z wielu technologii, które powstały na bazie tych odkryć, a ich potencjał dopiero się rozwija — dodaje.

Robert Szaj, będąc na miejscu, w Sztokholmie, ma możliwość rozmowy z naukowcami i obserwacji wydarzeń z bliska.

— Atmosfera w Sztokholmie jest wyjątkowa. Mimo skromnego charakteru ogłoszeń czuć wielkie emocje. To tutaj spotykają się najtęższe umysły świata, a każda rozmowa w kuluarach jest pełna fascynujących wątków naukowych — relacjonuje. Dzięki jego obecności w Szwecji możemy poznać wiele smaczków, których nie znajdziemy w oficjalnych relacjach.

Jednym z takich szczegółów jest fakt, że organizatorom nie zawsze udaje się skontaktować z laureatami.

— W przypadku tegorocznej Nagrody Nobla z medycyny komitet noblowski nie dodzwonił się do jednego z laureatów. Można więc przypuszczać, że naukowiec dowiedział się o nagrodzie rano, przeglądając internet lub oglądając wiadomości — zdradza nam Robert Szaj.

Co nas jeszcze czeka?
Przed nami kolejne werdykty, m.in. w dziedzinie chemii, literatury oraz w sprawie Pokojowej Nagrody Nobla.

— Każdy dzień tygodnia noblowskiego przynosi nowe emocje. Z niecierpliwością czekamy na kolejne odkrycia, które zmienią nasz świat. Szczególnie interesująca będzie Nagroda Nobla w dziedzinie chemii, która często zaskakuje nieoczekiwanymi nazwiskami i przełomowymi badaniami — zapowiada nasz stały czytelnik. — W tej dziedzinie Polska ma wielkie osiągnięcia i szczerze mówiąc, Nobel w końcu kiedyś powinien do nas powędrować — dodaje.

Za dwa miesiące (10 grudnia) uroczystość, jak co roku, będzie okazją do spotkania najważniejszych postaci świata nauki i polityki.

— Wówczas będzie to wielkie wydarzenie, na które naprawdę trudno się dostać. Zaproszenia są limitowane, a wśród gości znajdują się naukowcy, politycy i przedstawiciele największych światowych mediów — relacjonuje nasz rozmówca.

Stanisław Kryściński


Harmonogram ogłoszeń Nagrody Nobla 2024:

poniedziałek: nagroda w dziedzinie medycyny
wtorek: nagroda w dziedzinie fizyki
środa: nagroda w dziedzinie chemii
czwartek: nagroda literacka
piątek: Pokojowa Nagroda Nobla
poniedziałek: nagroda w dziedzinie ekonomii.

Robert Szaj, założyciel TVP Nauka, od lat relacjonuje jedno z najważniejszych wydarzeń w świecie nauki — tydzień noblowski. To on stworzył pierwsze w Polsce „Studio Nagrody Nobla”, które w pełni poświęcone jest śledzeniu i komentowaniu tego prestiżowego wydarzenia. Dzięki jego inicjatywie widzowie mogą poznać kulisy nagród, a także usłyszeć opinie polskich naukowców.