Będzie przewodnik historyczny po głównej ulicy dawnej dzielnicy żydowskiej Płocka

Fundacja Nobiscum przygotowuje kolejny przewodnik, dotyczący Płocka (Mazowieckie) i historii tamtejszej społeczności żydowskiej. Publikacja, która ukaże się na przełomie października i listopada tego roku, nosić będzie tytuł „Ulica Józefa Kwiatka - serce dzielnicy żydowskiej miasta Płocka”.

Prezes Fundacji Nobiscum Piotr Dąbrowski podkreślił w rozmowie z PAP, że opracowywany tam przewodnik będzie nawiązywał do poprzedniej publikacji z 2019 r. „Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 r.”, zostanie jednak wzbogacony o nowe informacje, pochodzące z kwerendy archiwalnej, i ukaże się w wersji dwujęzycznej, po polsku i po angielsku.

Publikacja „Ulica Józefa Kwiatka - serce dzielnicy żydowskiej miasta Płocka”, autorstwa Gabrieli Nowak-Dąbrowskiej, historyczki, genealożki i badaczki dziejów tamtejszej społeczności żydowskiej, zostanie wydana dzięki dofinansowaniu płockiego Urzędu Miasta. Jak informuje Fundacja Nobiscum, będzie to już szósty przewodnik opublikowany jej nakładem.

„W tym przypadku powody publikacji są dwa. Po pierwsze to próba odpowiedzi na ogromne zainteresowanie, jakim cieszył się poprzedni przewodnik po ulicy Józefa Kwiatka. Wiele osób dopytywało czy będzie reedycja tej książki. A drugi powód to 150. rocznica urodzin patrona ulicy, Józefa Kwiatka, pochodzącego z Płocka, działacza socjalistycznego i dziennikarza” - powiedział PAP Dąbrowski.

Jak podkreślił, nowy przewodnik zostanie opracowany na podstawie nowych ustaleń, dotyczących historii i mieszkańców ulicy Józefa kwiatka, jednej z najstarszych ulic Płocka, która była jednocześnie główną arterię dawnej dzielnicy żydowskiej. „W przewodniku opisanych zostanie mniej więcej 50 miejsc, gdzie znajdowały się obiekty najbardziej istotne z punktu widzenia funkcjonowania płockiej gminy żydowskiej, gdzie żyli i pracowali płoccy Żydzi. Tekst historyczny uzupełnią oczywiście archiwalne fotografie” - wyjaśnił prezes Fundacji Nobiscum.

Przypomniał, że „ulica Józefa Kwiatka w Płocku była porównywana przed II wojną światową do warszawskich Nalewek”. „Na Kwiatka we wrześniu 1939 r. mieszkało ponad 3300 osób. Działało tam ponad 140 sklepów i zakładów rzemieślniczych. Dlatego, jeżeli mówimy o sercu dzielnicy żydowskiej Płocka, to nie jest to określenie na wyrost” - podkreślił Dąbrowski. Dodał, że publikacja przewodnika „Ulica Józefa Kwiatka - serce dzielnicy żydowskiej miasta Płocka” planowana jest na przełom października i listopada tego roku.

Gmina żydowska w Płocku należała do najstarszych w Polsce. W 1939 r. płoccy Żydzi obchodzili 700. rocznicę obecności w tym mieście. Stanowili tam wtedy 30 proc. ludności. Holokaust przeżyło kilkuset płockich Żydów. Po zakończeniu II wojny światowej zaczęli oni powracać do rodzinnego miasta, jednak większość z nich w kolejnych latach wyemigrowała z Polski, głównie do Izraela i USA.

Ulica Józefa Kwiatka w Płocku otrzymała te nazwę w 1935 r. Wcześniej nazywała się Szeroka. Wzdłuż wielokrotnie przebudowywanej ulicy, biegnie po obu jej stronach zwarta zabudowa kamienic, a budynkiem szczególnie wyróżniającym się jest dawna synagoga, zwana Małą Synagogą, która powstała na początku XIX wieku - obecnie siedziba Muzeum Żydów Mazowieckich.

Fundacja Nobiscum, przywracająca pamięć o społeczności żydowskiej Płocka, powstała tam w 2018 r. W 2019 r. uruchomiła portal JewishPlock.eu, na którym umieszczono m.in. kilkaset reprodukcji fotografii i dokumentów - w tym pochodzących z rodzinnych archiwów potomków płockich Żydów, mieszkających obecnie za granicą, które nie były wcześniej publikowane. Także od 2019 r., w ramach przedsięwzięcia „Pamięć. Płock 1939”, fundacja na swym portalu upamiętnia imiennie Żydów mieszkających w tym mieście do II wojny światowej.

Fundacja Nobiscum opublikowała też m.in. przewodnik „Śladami płockich Żydów”, zawierający opisy i fotografie kilkudziesięciu miejsc pełniących ważne funkcje społeczne i religijne dawnej społeczności żydowskiej miasta oraz monografię „Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 r.” W 2022 r. przygotowała z kolei wystawę online pt. „Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia”, która została wówczas wpisana w program Europejskich Dni Kultury Żydowskiej - ekspozycji towarzyszyła publikacja książkowa pod tym samym tytułem.

W 2023 r. ukazało się kolejne wydawnictwo Fundacji Nobiscum - „Mała księga imion”, w której zamieszczono imiona i nazwiska 1680 dzieci z płockiego getta, które w czasie II wojny światowej na terenie tamtejszej dzielnicy żydowskiej założyli Niemcy. Powstało ono we wrześniu 1940 r. Niemcy przesiedlali tam również Żydów z okolicznych wsi i miasteczek. W lutym 1941 r. rozpoczęli jego likwidację, która trwała do 1 marca - w tym czasie na terenie płockiego getta przebywało ponad 6 tys. osób.

red./PAP