Z mazurskich wierzeń: O dwunastnicy

Zwłaszcza wszystko, cokolwiek zachodzi lub się przedsiębierze w pewno dni świąteczne, nabiera szczególniejszego znaczenia, należy tedy baczyć na wydarzenia i nie zaniedbywać okoliczności. Naturalnie, że dla tego i owego zajście jakieś, całkiem niezależne od jego woli i wiedzy, może na długo albo i na zawsze rozstrzygać o losie jego. Pod tym względem najważniejsze są dwunastnice, tj. dwanaście dni od Bożego Narodzenia aż do święta Trzech Króli. - pisał Max Töppen (1822-1893) w dziele pt. „Wierzenia Mazurskie z dodatkiem zawierającym klechdy i baśnie Mazurów”.

— Chrześcijańskie okresy świąteczne nałożyły się na wcześniejsze święta pogańskie. Zarówno jedne, jak i drugie, przypadają w okresach astronomicznych przesileń, które zawsze były ważne w systemach religijno-kulturowych. Współcześnie zagubiliśmy i zapomnieliśmy o pierwotnym, magicznym znaczeniu różnych świąt. A należy pamiętać, że w okresach przesileń świat żywych stykał się ze światem zmarłych. A ci ostatni mieli wiedzę o przeszłości i… przyszłości. Stąd okresy świąteczne – w tym Boże Narodzenie – sprzyjały różnego rodzaju wróżbom — wyjaśnia dr Jerzy Marek Łapo z Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie, archeolog, historyk i miłośnik mazurskich tradycji, autor publikacji o regionie i dawnych mieszkańcach Mazur m.in. książki "Czarci Ostrów", publikacji zawierającej ponad 200 podań dotyczących mazurskich wsi i miasteczek.

Przypominamy kilka przepowiedni na rok cały z dnia Bożego Narodzenia i jedenastu następujących po nim dni i nocy.

W ciągu tych dni, zwanych także dwunastkami, nie należy z wiadomych przyczyn wspominać wilka, nie można jeść grochu i bobu, jeżeli się nie chce dostać za to wrzodów, nie można także przekraczać innych niedorzecznych przepisów.

Szczególnie zaś dwanaście dni, zawarte pomiędzy pierwszym świętem Bożego Narodzenia i Trzema Królami, są nieomylnymi wskazówkami pogody, jaka będzie w każdym miesiącu następnego roku.

Jeżeli dzień Bożego Narodzenia wypada w niedzielę, wtedy zima będzie ciepła, wiosna dżdżysta i ciepła, lato przyjemne, suche i pogodne, jesień dżdżysta i wietrzna, wielki urodzaj będzie na zboże i miodu pod ostatkiem, w stanie małżeńskim będzie panował pokój.

Jeżeli dzień Bożego Narodzenia jest pogodny, w roku następnym będzie obfity urodzaj na zboże dobre i ładne. Gdy pierwsza noc po Bożym Narodzeniu jest wietrzna, rok będzie spokojny, wolny od kłótni pomiędzy panującymi.

Sny, które się miewa pomiędzy Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem, sprawdzają się.
Podczas dwunastnicy niewolno prząść. Kto tego nie przestrzega, temu wilk napada trzodę owiec. Zwykłym zajęciem pomiędzy Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem jest darcie pierza.

Pomiędzy Bożym Narodzeniem a Nowym Rokiem spala się popiół potrzebny do pewnych zamawiań. Używa się także popiołu tego przy zasiewach oraz dla wygubienia robactwa u bydła i gąsienic na kapuście i drzewach.

Wieczorem w sylwestra (31 grudnia) uprząta się izbę, wysypuje piaskiem, przystraja choinkami i nagrzewa dobrze, aby zstępującym aniołom było w niej przyjemnie.
Na wieczerzę w wieczór sylwestrowy przygotowuje się duże ryby, gdyż oznaczają one duże pieniądze.

Jeżeli się w noc sylwestrową milcząc wpatruje w piec, spostrzeże się tam coś dobrego lub złego, czego należy się spodziewać w roku przyszłym. Otwiera się na chybił trafił śpiewnik albo Biblię, określiwszy przed tym, po której stronie, po prawej lub po lewej, i który wiersz ma być czytany. Tym sposobem znalezione miejsce zawiera wskazówki o losie, jaki ma spotkać wróżącego w roku przyszłym.

W noc Nowego Roku pomiędzy 11 a 12 godziną wszystkie zwierzęta mogą mówić, o czym według poważnych zapewnień Mazurów, niejeden już się przekonał.

Wieczorem w sylwestra idzie się do płotu granicznego i trzęsie się nim, wymawiając przy tym słowa następujące: „Jaja dla nas, gdakanie dla was“, skutkiem tego kury sąsiada mają przychodzić składać jaja do zamawiającego, tam zaś idą gdakać.

Przed Nowym Rokiem należy spłacić wszystkie długi i wszystko pożyczone pooddawać.
Kto w dzień Nowego Roku pierwszy wróci z kościoła, ten pierwszy skończy żniwo tego roku.

Wiatr na Nowy Rok zapowiada obfitość owoców. Jeżeli tego dnia śnieg pada, pszczoły będą się dobrze roiły. Gdy na Nowy Rok dużo gwiazd świeci, kury w tym roku będą się dobrze niosły.
Renata Szczepanik
Źródło: "Wierzenia mazurskie z dodatkiem zawierającym klechdy i baśnie Mazurów" - Max Töppen (1822-1893)