Ciekawostki z Muzeum Ziemi Piskiej

Zorganizowanie szkolnictwa po II wojnie światowej na Mazurach należało do jednych z najtrudniejszych i najpilniejszych zadań. Edukacji wymagały nie tylko dzieci, ale także dorośli, którzy wskutek wojny przerwali naukę. Uruchomienia placówek, mimo wszelkich przeciwności, podejmowali się nauczyciele, którzy przybywali na nowe polskie ziemie.

W 1939 r. w powiecie piskim działało 121 szkół. Wiele z nich miało charakterystyczną, mazurską architekturę. Były to w większości niewielkie jedno-, dwu-, trzyklasowe placówki z mieszkaniem dla nauczyciela. Do dzisiaj można zauważyć je w krajobrazie architektonicznym mazurskich wsi, choć od dawna nie pełnią one swojej pierwotnej funkcji.

Wojny nie przetrwało aż 38 budynków, a ponad 50 było poważnie uszkodzonych, m.in. bez okien, drzwi i podłóg. Zniszczone lub skradzione zostały pomoce naukowe i wyposażenie klas, stąd szkolnictwo na Ziemi Piskiej w 1945 r. tworzono niemal od zera.

W pierwszym roku po zakończeniu wojny uruchomiono w powiecie piskim 16 szkół podstawowych – Piszu, Orzyszu, Białej Piskiej oraz głównie w miejscowościach leżących w sąsiedztwie nieistniejącej już granicy niemiecko-polskiej.

Pracę podjęło 25 nauczycieli - tylko 5 z nich posiadało odpowiednie kwalifikacje - a liczbę uczniów szacowano na 1124.

W numerze 8 „Znad Pisy” znajduje się fragment wspomnień żony pierwszego powojennego nauczyciela w Dmusach:

W 1946 czynnych było 37 szkół, skupiających ponad 2 tys. uczniów. Z dziećmi pracowało 54 nauczycieli. W kolejnych latach uruchomiono szkoły niemal w każdej większej wsi powiatu, a liczby uczniów i pedagogów uległy podwojeniu.

Od 1946 r. możliwość kontynuowania nauki na poziomie ponadpodstawowym miała młodzież. Pierwsza tego typu szkoła powstała w Piszu.