Dom Polski w czerwonym zamku. Siedziba Mazurskiego Komitetu Plebiscytowego

Hotel „Rotes Schloss” (pol. czerwony zamek) w Ostródzie przy obecnej ul. 21 Listopada (dawniej Wilhemstrasse nr 7) istniał już pod koniec XIX wieku. Nazwę zawdzięczał czerwonej elewacji. To ważne miejsce dla historii Ostródy i dawnych Prus.

Podczas Konferencji Pokojowej w Paryżu, zakończonej podpisaniem 28 czerwca 1919 r. traktatu pokojowego, postanowiono, że o przynależności państwowej m.in. południowych powiatów Prus Wschodnich zadecyduje plebiscyt. Gdy Mazurski Komitet Plebiscytowy z siedzibą w Warszawie szukał w Ostródzie hotelu na swoje potrzeby, a jego przedstawiciele płacili gotówką, hotel „Rotes Schloss” trafił w polskie ręce. Odtąd hotel zaczęto nazywać Domem Polskim, a jego kierownikiem został Oskar Maczkowski.

Głosowanie odbyło się 11 lipca 1920 r. Wyniki dla strony polskiej okazały się bardzo niekorzystne. W powiecie ostródzkim za Niemcami opowiedziało się 46 377 osób (97,8 proc.), za Polską – 1047 (2,2 proc.). Niemniej jednak w rezultacie lipcowego głosowania przyznano państwu polskiemu trzy ostródzkie wsie: Lubstynek, Napromek i Groszki. Za Polską opowiedziała się również osada Georghental (obecnie Wólka Klonowska), nie została jednak przyznana Polsce, gdyż stanowiłaby enklawę na terenie Prus Wschodnich.

Powody przegranej były różne, to m.in. strach przed wojną polsko-bolszewicką i obawa utraty kruchej, zaledwie dwuletniej państwowości oraz fakt, że licznie zamieszkujący tu Niemcy byli świetnie zorganizowani. Sprowadzali na te tereny na głosowanie ludność niemiecką.

A w Ostródzie nazajutrz po plebiscycie doszło do pobicia personelu hotelu „Rotes Schloss” oraz zniszczenia znajdującego się tam sprzętu. Niemiecka prokuratura wyznaczyła nawet nagrodę w wysokości 5000 marek za wskazanie sprawców, ale było to działanie pozorne. Polscy agitatorzy musieli wracać do kraju. Oskar Maczkowski osiadł w Poznaniu. Wrócił do Ostródy dopiero po II wojnie światowej i do 1947 r. prowadził… restaurację.

Kilka dni po głosowaniu dysponentem polskiego majątku plebiscytowego, w tym ostródzkiego hotelu, został Stanisław Jankowski, kierownik biura adwokackiego w Ostródzie, który włączył się do ruchu polskiego w 1919 r. Jankowski pod koniec 1920 r. zaczął sprzedawać domy polskie w Mrągowie, Olsztynie i Ostródzie, defraudując przy okazji uzyskane środki finansowe. Kolejnym właścicielem hotelu „Rotes Schloss” została gmina miejska Osterode.
Hotel został zniszczony po zajęciu miasta przez czerwonoarmistów w 1945 roku. Dziś na jego miejscu stoi prywatny dom.
Ryszard Kowalski