Dramatyczne wydarzenia pod Olsztynem. Uczcili pamięć ofiar rzezi
2019-01-21 14:21:58(ost. akt: 2019-01-21 14:33:45)
Krzyż kortowski
Dziś w nocy mija 74 rocznica dramatycznych wydarzeń w podolsztyńskiej miejscowości Kortau, czyli obecnego Kortowa. Oddziały sowieckie dokonały wtedy masowego mordu na bezbronnych pacjentach kortowskich szpitali. Następnego dnia zajęły Olsztyn.
Olsztyńska prawniczka Marlena Gajewska utworzyła na Facebooku wydarzenie pt. „Rzeź w Kortowie”, gdzie napisała, że chciałaby oddać cześć zmarłym i wymordowanym w Kortowie w styczniu 1945 roku.
Ta refleksja przyszła do niej po przeczytaniu książki „Czyściec zwany Kortau. Nieznana historia“ autorstwa nieżyjącego już pasjonata dziejów regionalnych i popularyzatora historii Olsztyna Stanisława Piechockiego (wydanej w roku 2004). — Wiedziałam o Kortowie tylko tyle, że był tu szpital psychiatryczny – powiedziała Gazecie.— Chciałabym teraz upamiętnić osoby najsłabsze, chore, ranne, które zostały w Kortowie porzucone na śmierć w czasie wojny. Przez lata zostały one zapomniane, mało kto ma obecnie w Kortowie świadomość dramatycznych wydarzeń stycznia 1945.
Za eksterminację pacjentów szpitala psychiatrycznego odpowiadają zarówno niemieccy obrońcy miasta Allenstein, i jego sowieccy zdobywcy. — Kortau było miejscem represji jeszcze w początkach lat 40. ubiegłego stulecia — informuje Krzysztof Kierski, historyk Biura Badań Historycznych Delegatury IPN w Olsztynie. — Hitlerowcy realizowali tam akcję T-4, polegającą na fizycznej eliminacji starców, ludzi chorych umysłowo oraz ludzi z wrodzonymi zaburzeniami rozwojowymi. Działaniom tym towarzyszyły także okrutne, pseudonaukowe eksperymenty medyczne. Łącznie akcja ta pochłonęła w całych Niemczech życie blisko 300 tys. ludzi, z czego w samym Kortowie, w świetle dostępnych dokumentów, zginęło co najmniej 5 tys. osób.
Za eksterminację pacjentów szpitala psychiatrycznego odpowiadają zarówno niemieccy obrońcy miasta Allenstein, i jego sowieccy zdobywcy. — Kortau było miejscem represji jeszcze w początkach lat 40. ubiegłego stulecia — informuje Krzysztof Kierski, historyk Biura Badań Historycznych Delegatury IPN w Olsztynie. — Hitlerowcy realizowali tam akcję T-4, polegającą na fizycznej eliminacji starców, ludzi chorych umysłowo oraz ludzi z wrodzonymi zaburzeniami rozwojowymi. Działaniom tym towarzyszyły także okrutne, pseudonaukowe eksperymenty medyczne. Łącznie akcja ta pochłonęła w całych Niemczech życie blisko 300 tys. ludzi, z czego w samym Kortowie, w świetle dostępnych dokumentów, zginęło co najmniej 5 tys. osób.
Potem przyszli Sowieci. Jak podaje Piechocki, Niemcy ogłosili ewakuację Allenstein dopiero na kilka godzin przed pojawieniem się Armii Czerwonej, 21 stycznia 1945 roku około południa. Z relacji świadków wynika, że pacjentów z zakładu w Kortowie przeprowadzono wtedy pieszo ulicami Olsztyna na dworzec główny. Czemu wyprowadzano ich z miasta? Istnieje hipoteza, że mieli zwolnić łóżka szpitalne i odciążyć personel medyczny na potrzeby rannych żołnierzy z frontu.
W tych dniach panował silny mróz, a nocą temperatura spadała poniżej — 25 °C. Pacjenci byli lekko ubrani, niektórzy szli w piżamach szpitalnych, owinięci kocami. Dokąd ich zabrano? Nie wiadomo, mało kto się nimi interesował. Jedna z mieszkanek Allenstein, która podczas ewakuacji uciekła do Guttstadt (dzisiaj Dobre Miasto), powiedziała po wojnie, że dowiedziała się od kolejarza, że pensjonariuszy zakładu wywieziono w kierunku południowo-zachodnim i prawdopodobnie rozstrzelano. Po wojnie, pomimo wielu starań różnych organów i instytucji, nie udało się nikogo odnaleźć.
W Kortau przebywało wówczas około 600 osób, w tym personel szpitalny, psychicznie chorzy, ciężko ranni oraz uciekinierzy z okolicznych miejscowości, głównie kobiet i dzieci, którzy schronili się w budynkach oznaczonych znakiem Czerwonego Krzyża.
Tymczasem czerwonoarmiści, zanim weszli wczesnym rankiem 22 stycznia 1945 r. do Allenstein, który praktycznie nie był wówczas broniony przez Niemców, urządzili nocą w podmiejskim Kortau prawdziwą apokalipsę. — Ci pacjenci, których nie ewakuowali sami Niemcy, a także opiekujący się nimi personel medyczny wraz z rodzinami, padli po wkroczeniu czerwonoarmistów ofiarą krwawego mordu — wyjaśnia dr hab. Witold Gieszczyński, historyk z Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych UWM. — Pałający żądzą zemsty żołnierze sowieccy podpalili także zabudowania szpitalne. Szacuje się, że „kortowska apokalipsa” kosztowała życie co najmniej 600 osób.
Był to zresztą dopiero początek gehenny mieszkańców Olsztyna. Wzięte prawie bez wystrzału, jeśli nie liczyć drobnych potyczek z nielicznymi obrońcami, było potem systematycznie rabowane i podpalane, a los jego mieszkańców, w tym szczególnie kobiet, był bardzo trudny.
Jak czytamy w książce „Czyściec zwany Kortau“, dziesięć lat po wojnie, w czerwcu 1955 r., odkryto w Kortowie największy masowy grób ofiar sowieckiego ludobójstwa na tym terenie. Wskazał je pracownik kotłowni, który uzyskał tę wiadomość od kolegi po fachu, naocznego świadka styczniowych wydarzeń. Pod cienką warstwą ziemi, odkryto 227 pedantycznie ułożonych ciał kobiet, mężczyzn i dzieci. Odnalezione w zbiorowej mogile fragmenty odzieży świadczyły, że byli to pacjenci, personel medyczny oraz żołnierze leczący się w kortowskim szpitalu. W większości przypadków przyczyną śmierci był strzał w głowę. Wydobyte z masowego grobu ciała umieszczono w skrzyniach i pochowano na cmentarzu przy al. Wojska Polskiego w Olsztynie.
W ubiegłym roku kolejną inicjatywę przypomnienia opisanych powyżej wydarzeń z 1945 roku podjęli studenci dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UWM, organizując „Kortowski spacer pamięci“ z udziałem osób pamiętających lata 50.
Łukasz Czarnecki-Pacyński
Tymczasem czerwonoarmiści, zanim weszli wczesnym rankiem 22 stycznia 1945 r. do Allenstein, który praktycznie nie był wówczas broniony przez Niemców, urządzili nocą w podmiejskim Kortau prawdziwą apokalipsę. — Ci pacjenci, których nie ewakuowali sami Niemcy, a także opiekujący się nimi personel medyczny wraz z rodzinami, padli po wkroczeniu czerwonoarmistów ofiarą krwawego mordu — wyjaśnia dr hab. Witold Gieszczyński, historyk z Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych UWM. — Pałający żądzą zemsty żołnierze sowieccy podpalili także zabudowania szpitalne. Szacuje się, że „kortowska apokalipsa” kosztowała życie co najmniej 600 osób.
Był to zresztą dopiero początek gehenny mieszkańców Olsztyna. Wzięte prawie bez wystrzału, jeśli nie liczyć drobnych potyczek z nielicznymi obrońcami, było potem systematycznie rabowane i podpalane, a los jego mieszkańców, w tym szczególnie kobiet, był bardzo trudny.
Jak czytamy w książce „Czyściec zwany Kortau“, dziesięć lat po wojnie, w czerwcu 1955 r., odkryto w Kortowie największy masowy grób ofiar sowieckiego ludobójstwa na tym terenie. Wskazał je pracownik kotłowni, który uzyskał tę wiadomość od kolegi po fachu, naocznego świadka styczniowych wydarzeń. Pod cienką warstwą ziemi, odkryto 227 pedantycznie ułożonych ciał kobiet, mężczyzn i dzieci. Odnalezione w zbiorowej mogile fragmenty odzieży świadczyły, że byli to pacjenci, personel medyczny oraz żołnierze leczący się w kortowskim szpitalu. W większości przypadków przyczyną śmierci był strzał w głowę. Wydobyte z masowego grobu ciała umieszczono w skrzyniach i pochowano na cmentarzu przy al. Wojska Polskiego w Olsztynie.
W ubiegłym roku kolejną inicjatywę przypomnienia opisanych powyżej wydarzeń z 1945 roku podjęli studenci dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UWM, organizując „Kortowski spacer pamięci“ z udziałem osób pamiętających lata 50.
Łukasz Czarnecki-Pacyński
Komentarze (32) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Zaloguj się lub wejdź przez
-
-
-
-
-
Pokaż wszystkie komentarze (32)kof #2668549 | 83.6.*.* 23 sty 2019 22:50
Uwielbiam kiedy napływ kurpiowski kłóci się z napływem zabużańskim. Co wy w ogole wiecie o nas i naszym mieście?? Uwielbiam okres przedświąteczny bo wtedy można spokojnie jeżdzić przez miasto bez korków - nowy napływ wraca do domu
Ocena komentarza: poniżej poziomu (-2) odpowiedz na ten komentarz
Gorszy Sort #2668040 | 89.228.*.* 23 sty 2019 13:33
Żebyś Żabko dostał wiecznej sraczki kilka lat przed swoją śmiercią i w niej do końca dotrwał oraz skończył nad Niagarą, i nigdy nie kalał mieszkańców nad Łyną.
odpowiedz na ten komentarz
Mirek #2667916 | 88.156.*.* 23 sty 2019 11:47
W połowie lat 70 tych byłem szefem jedynego wtedy Zakładu Pogrzebowego w Olsztynie .W zakresie obowiązków uprzątaliśmy znalezione szczątki ludzkie . Z pod Ratusza ,z okolic Szpitala miejskiego . Szczątki były wykopywane nie w drodze ekshumacji lecz najczęściej w przypadku prac budowlanych . Bardzo wiele szkieletów usuwaliśmy z wykopów budowlanych w okolicy rozbudowy dzisiejszej Polikliniki ,przy ul . Wojska Polskiego ,charakterystyczną cech ą tych kości było odcięcie mechaniczne części mózgowej znalezionych tam czaszek . wyglądało ,że były prowadzone badania lub eksperymenty medyczne . Wszystkie odkopane szczątki zakopywane byłe w części wtedy nie czynnej cmentarza przy ul Poprzecznej .
Ocena komentarza: warty uwagi (1) odpowiedz na ten komentarz
joźin #2667901 | 88.156.*.* 23 sty 2019 11:00
Rosjanie wiedzieli dokładnie ze Niemcy nie zdążyli się ewakuować i udawali chorych. Oto prawda.
Ocena komentarza: warty uwagi (1) odpowiedz na ten komentarz
Mania #2667737 | 83.6.*.* 23 sty 2019 04:02
Same brednie,w szpitalu zostali tylko Niemcy z obsługi.Rosjanie dobrze wiedzieli co to za nacja.
odpowiedz na ten komentarz