Jak uBOGAcić Wielki Tydzień?

To czas absolutnie wyjątkowy dla katolików. Święta Wielkanocne bez autentycznego przeżycia dni Wielkiego Tygodnia nie będą do końca zrozumiałe i przyjęte. Trudno będzie nam pojąć ten ogromny dar miłości Boga do człowieka, który umarł za nasze grzechy, aby nas zbawić. Niestety, wciąż wiele osób tydzień ten traktuje jako sześciodniowy, wyniszczający armagedon związany z generalnymi porządkami, zakupami, przygotowywaniem wielkiej ilości potraw i ciast. Przez to na ogół nie lubimy tego tygodnia, bo kojarzy się on ze stresem, pośpiechem, zmęczeniem, zakupami w przeludnionych sklepach, sprzątaniem, domowym chaosem, a w konsekwencji z niezadowoleniem całej rodziny, która już przed świętami ma… dość świąt. Natłok prac często zniechęca do uczestnictwa nawet w Triduum Paschalnym. Trzeba postarać się, aby nie iść za tą dość powszechną świecką tradycją i przynajmniej spróbować inaczej spędzić ten święty czas, zdając sobie sprawę z tego, że wyszorowane okna lub kolejny upieczony mazurek nie są najważniejsze, ale same święta, których istotę zatracimy, jeśli za intensywnie oddamy się przedświątecznej krzątaninie.
Przypatrzymy się zatem poszczególnym dniom Wielkiego Tygodnia, aby wiedzieć, co one oznaczają, jakie bogactwo przesłania religijnego niosą i jak je duchowo spożytkować.

Niedziela Palmowa, czyli niedziela Męki Pańskiej, rozpoczyna najważniejszy i najbardziej wzniosły okres w roku liturgicznym – Wielki Tydzień. W liturgii Kościoła tego dnia podkreśla się zapowiedź królewskiego triumfu Jezusa i orędzie Jego męki. Wspomina się zatem wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy, o którym piszą wszyscy czterej ewangeliści. Uroczyste msze św. rozpoczynają się od obrzędu poświęcenia palm i procesji do kościoła. Zwyczaj święcenia palm pojawił się ok. VII w. na terenach dzisiejszej Francji. Natomiast procesja wzięła swój początek w Ziemi Świętej, gdzie już od IV w. Kościół w Jerozolimie usiłował dokładnie ukazywać wydarzenia z życia Pana Jezusa, gdzie odbywano procesje Jego śladami z Betanii przez Górę Oliwną aż do miasta męki i śmierci Chrystusa.

W polskiej tradycji ludowej Niedzielę Palmową nazywano również Kwietną bądź Wierzbną. W tym dniu święci się tzw. palmy, które w chrześcijańskiej tradycji symbolizują odradzające się życie. Palmy przechowujemy w domu, najczęściej przy wiszących krzyżach na ścianie czy za świętymi obrazami. Tego dnia możemy w godzinach popołudniowych pomodlić się przy nakrytym obrusem stole, na którym będą palma oraz Pismo Święte. Tego dnia nie palimy świec. Po odśpiewaniu pieśni, np. „Wjeżdża Król nasz”, czytamy fragment z Ewangelii św. Jana (J 12, 12-16), a po nim wyrażamy swe prośby. Następnie palmę umieszczamy obok krzyża czy ikony. Palma nie jest tylko dekoracyjnym elementem na naszym stole.

Poniedziałek, wtorek i środa Wielkiego Tygodnia są dniami w liturgii nie wyróżniającymi się od innych dni. W poniedziałek słyszeć będziemy Ewangelię św. Jana (J 12, 1-11) o namaszczeniu Jezusa w Betanii. W domu u Marty, Marii i Łazarza urządzono Jezusowi jakby pożegnalną ucztę. Maria podczas spotkania namaściła olejkiem nardowym nogi Jezusowi. Tego dnia można pobłogosławić wonny olejek i namaścić nim swoją Biblię. Olej nardowy można kupić w Polsce. Warto też pamiętać, że to są już dni (poniedziałek, wtorek, środa), kiedy warto skorzystać z sakramentu pokuty i pojednania.

Tego dnia słyszymy o zapowiedzi zdrady Judasza i zaparcia się św. Piotra. Ewangelia na ten dzień zawiera fragment narracji o Ostatniej Wieczerzy z Ewangelii św. Jana (J 13, 21-33, 36-38). Pierwsze czytanie zaś mówi o proroctwie proroka Izajasza o Bożym zbawieniu docierającym aż do krańców ziemi (Iz 49, 1-6). W tym dniu można uświadomić sobie, że Jezus, który jest czystym dobrem i miłością, doznaje zdrady od jednego ze swoich najbliższych uczniów. Jednak czy i ja nie zdradzam Go? Warto poczynić taką refleksję. A może też mam doświadczenie osobistej zdrady, niezrozumienia, porzucenia? Z pewnością tak jest. Każdy z nas był przez kogoś zdradzony. To powszechne ludzkie doświadczenie. Można więc te zdrady zanieść Jezusowi, ponieważ nikt jak On tak dobrze nie rozumie takiej sytuacji. To nas z pewnością umocni.

Kończy się czas Wielkiego Postu. Tego dnia Sanhedryn na tajnej naradzie postanawia zgładzić Jezusa. Judasz ofiaruje Wielkiej Radzie Żydowskiej swoją pomoc za srebrniki, obiecując śledzić Chrystusa, a gdy będzie sam, zawiadomi o tym Sanhedryn, aby Go można było pojmać. W Wielką Środę miała również miejsce ostatnia publiczna mowa Jezusa (J 12, 20-50). Kościół tego dnia w pierwszym czytaniu przekazuje proroctwo proroka Izajasza o cierpiącym słudze Boga (Iz 50, 4-9a), a w Ewangelii wspomina Judasza, który zdecydował się na zdradę, i Piotra, któremu Pan zapowiedział to, że zaprze się Go przed innymi ludźmi.

Judasz sprzedał Jezusa za trzydzieści srebrników, jednak pieniądze nie dały mu zadowolenia. Dręczony wyrzutami sumienia niedługo potem powiesił się. Za srebrniki ostatecznie zakupiono kawałek ziemi, na której grzebano później cudzoziemców. Miejsce to określano mianem Hakeldama (Pola Krwi), które istnieje do dziś w pobliżu Doliny Gehenny. Bardzo wymowny fragment tej Ewangelii to fakt wyjścia Judasza z wieczerzy. Ewangelista pisze: „a była noc”. Judasz wyszedł w nocy. Może dobrze byłoby się sobie przyjrzeć, jaka ciemność mnie otacza, co jest moją nocą? Może trzeba o niej powiedzieć Jezusowi? A może wokół mnie są ludzie żyjący w ciemności i warto byłoby im pomóc, zatroszczyć się o nich, wesprzeć lub im tę ciemność uświadomić, aby rozjaśniło je światło poranka Zmartwychwstania?

Tego dnia po ostatniej mszy świętej usuwa się wodę z kropielnic w kościele i w domu. Puste kropielnice symbolizują bowiem odejście źródła łaski, jakim jest Chrystus, i wołają jakby o wodę, wołają o zmartwychwstanie. Błogosławieństwo wody ma miejsce dopiero w sobotnią noc, podczas Wigilii Paschalnej. To piękny znak tego, że przez Paschę Chrystusa wszystko zostaje w nas odnowione. W środę dom powinien być już odświeżony, posprzątany, na ile było to możliwe, udekorowany. Gotowy na czas Triduum Paschalnego.

Od Wielkiego Czwartku rozpoczynają się trzy wielkie święte dni Wielkiego Tygodnia. Jest to dzień ustanowienia sakramentu eucharystii i kapłaństwa, które to dokonały się podczas wieczerzy w Wieczerniku, gdzie Jezus Chrystus umył nogi swoim apostołom oraz zamienił chleb i wino w ciało swe i krew. W tym dniu zmienia się nastrój w liturgii, kolor fioletowy ustępuje miejsca bieli. Rano kapłani i wierni gromadzą się w Rzymie wokół papieża, a w diecezjach wokół swojego biskupa. Kapłani koncelebrują wspólnie mszę świętą i manifestują swą jedność. W czasie mszy świętej ponawiają ślubowanie, że będą wypełniać posługę na wzór Chrystusa, głowy i pasterza. Podczas tej mszy świętej następuje poświęcenie olejów. We wszystkich parafiach w czwartkowy wieczór sprawowana jest msza Wieczerzy Pańskiej. Można powiedzieć, że tego wieczoru „cały Kościół gromadzi się w Wieczerniku”, jak powiedział św. Jan Paweł II. W wielu kościołach biskup lub proboszcz dokonuje obrzędu umycia nóg. W czasie radosnego śpiewu „Chwała na wysokości Bogu” biją wszystkie dzwony w świątyni, by za chwilę umilknąć aż do sobotniego wieczoru. Po mszy świętej kapłan przenosi Najświętszy Sakrament do kaplicy wystawienia, zwanej Ciemnicą. Następuje cisza. Dobrze jest tę ciszę zabrać do swoich domów. Nie słuchajmy muzyki rozrywkowej, spróbujmy wyłączyć telewizory, monitory, starajmy się nie korzystać z mediów społecznościowych. Pozwólmy po prostu przemówić też ciszy. Po liturgii Wielkiego Czwartku można spotkać się przy stole z najbliższymi w czasie tak zwanej agape, czyli kolacji, którą szykujemy przed pójściem do kościoła. Przygotujmy nasz dom jak wieczernik – wraz ze stołem nakrytym białym obrusem, gdzie umieszczamy świece jako znak obecności Chrystusa w rodzinie. Od czwartku zachowujemy powagę, wewnętrzne skupienie, pokój i taki nastrój niech będzie obecny podczas następnych dni Triduum Paschalnego. W miarę możliwości znajdźmy czas, aby pobyć jeszcze na adoracji i pamiętać o niej, gdy Chrystus będzie w Ciemnicy.

Nie można nie być w kościele tego dnia. Wielki Piątek jest bolesnym upamiętnieniem sądu, męki i śmierci Chrystusa na krzyżu. Jest to dzień modlitewnej ciszy, ale przecież nie żałoby. Stajemy w tym dniu pod krzyżem Jezusa, wobec milczenia Boga, który stał się posłuszny aż do śmierci. To jedyny dzień w roku, kiedy nie ma mszy św. Wieczorem odprawiana jest liturgia Męki Pańskiej. Tego dnia na ulicach wielu miast sprawowana jest publicznie droga krzyżowa. Można też odbyć ją indywidualnie lub rodzinnie. W naszej archidiecezji na przykład na Kalwarii Warmińskiej w Głotowie koło Dobrego Miasta. W liturgii obowiązuje czerwony kolor szat symbolizujący miłość zwyciężającą na krzyżu.
W godzinach wieczornych w kościele gromadzą się wierni, aby wziąć udział w specjalnej liturgii wielkopiątkowej. Składa się na nią procesja, leżenie krzyżem przed obnażonym ołtarzem, liturgia słowa i rozszerzona modlitwa powszechna. Drugą część tej liturgii stanowi uroczysta adoracja krzyża, a trzecią komunia święta. Na zakończenie liturgii kapłan uroczyście przenosi Najświętszy Sakrament do tak zwanego grobu Pańskiego, przed którym wierni będą przebywać na adoracji i modlić się aż do mszy rezurekcyjnej.

W tym dniu powinniśmy zrezygnować ze wszystkich rozrywek, spróbować odciąć się od Internetu, jeśli nie jest potrzebny w pracy, wyłączyć media. Kiedyś tego dnia zasłaniano w domu lustra na znak smutku. Tego dnia obowiązuje ścisły post, co w praktyce oznacza, że ograniczamy się do spożycia trzech posiłków, w tym tylko jednego do syta (obowiązuje zdrowe osoby od 18 do 60 roku życia). Oprócz tego, tak jak w każdy piątek, wierni są zobowiązani do wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych (od 14 roku życia). Niektórzy także podejmują dodatkowe umartwienia, jak choćby to, że nie przyjmują żadnych napojów, ponieważ Chrystus, wisząc na krzyżu, cierpiał pragnienie i wołał: „Pragnę”, ale gdy Mu podano, nie chciał pić. W tym dniu w domu powinien być wyeksponowany w szczególny sposób krzyż, a o 15 – godzinie śmierci Jezusa – obok krzyża można zapalić świecę.

To wyjątkowy dzień ciszy, milczenia i skupienia. Tego dnia nawiedzamy grób Pański i adorujemy Jezusa w Najświętszym Sakramencie. I niech to nie będzie tylko krótka wizyta przy okazji poświęcenia pokarmów, ale dłuższa modlitwa, medytacja wypełniona nadzieją i wiarą. Ucałujmy też krzyż wystawiony zawsze w kościele w centralnym miejscu.

Święcenie pokarmów, na które zawsze czekają dzieci, odbywa się cyklicznie w kościele, ale także przy kapliczkach. Z okazji poświęcenia pokarmów możemy też złożyć ofiarę lub materialny dar dla potrzebujących.
Tego dnia osoby, które jeszcze nie były u spowiedzi, mogą podejść do kratek konfesjonału, gdyż kapłani tego dnia słuchają jeszcze spowiedzi. Do kościoła wracamy raz jeszcze wieczorem na uroczystą liturgię, nie zapominając o swoich świecach chrzcielnych lub gromnicach i zapałkach, które poświęcone będą rozpalać świece w naszym domu.

Wigilia Paschalna to celebracja przejścia (paschy) ze śmierci do nowego życia przez zmartwychwstanie. Odprawiana jest wieczorem, przed północą, tj. w sobotę późnym wieczorem i należy już do niedzieli Zmartwychwstania. Portal „Niedzieli” zwięźle opisuje to tak: nabożeństwo składa się z pięciu zasadniczych części. Jest to obrzęd światła, poświęcenie ogniska, zapalenie paschału i uroczyste wniesienia go do świątyni z trzykrotnym oznajmieniem: „Światło Chrystusa”. Na koniec tej części śpiewa się Exultet – pieśń na cześć światła, którym jest Chrystus. Potem następuje liturgia słowa – wyjątkowo bogata w tym dniu (8 czytań). Przypomina ona najważniejsze momenty z historii zbawienia, zwłaszcza przejście ludu Izraela przez Morze Czerwone (Wj 14-15). A Ewangelia opowiada o odkryciu w wielkanocny poranek przez niewiasty pustego grobu Chrystusa. Po homilii następuje poświęcenie wody chrzcielnej, które kończy się odnowieniem przyrzeczeń sakramentu chrztu św. Czasami w niektórych parafiach w tym momencie udziela się chrztu św., zwłaszcza dorosłym osobom. Liturgia eucharystyczna tej nocy jest wielkim dziękczynieniem za wydarzenia paschalne. Do komunii św. winni przystąpić wszyscy przygotowani wierni. Po mszy św. wyrusza procesja rezurekcyjna, która jest uroczystą proklamacją zmartwychwstania Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do wielbienia Go za wszystko, co dla nas uczynił.

Po zakończeniu liturgii Wigilii Paschalnej niegdyś wychodziło się z kościoła z zapalonymi świecami, których światło miało symbolizować rozpraszanie ciemności na drogach naszego życia.

Wejdźmy zatem w ten szczególny tydzień nie z niechęcią, żałobą lub przygnębieniem, ale z cichą radością, że już niebawem doświadczymy radości zrealizowanej obietnicy naszego odkupienia.