Wolność przyszła do Nowego Miasta 103. lata temu [NOWE ZDJĘCA]

O godz. 12.00 na rynek wkroczyła kompania honorowa 4. Pułku Chemicznego w Brodnicy, która symbolizowała wojska Armii Hallera przyłączające Pomorze do Polski w 1920 roku.
Dowódca kompanii przekazał narodową flagę Józefowi Blankowi, burmistrzowi miasta. Ten natomiast powitał wojskowych chlebem i solą. Dla uczczenia 103. rocznicy przyłączenia Nowego Miasta do Polski oddano salwę honorową.
Tak, jak przed laty Towarzystwo Śpiewacze „Harmonia” zorganizowała dwa koncerty pod dyrekcją Feliksa Nowowiejskiego, tak i w tym roku nie zabrakło nowomiejskiego chóru z tradycjami, który pod dyrekcją Marka Piątkowskiego zaśpiewał „Piosenkę o Nowym Mieście”.
Licznie zgromadzeni mieszkańcy, samorządowcy i uczniowie mieli okazję podziwiać pojazdy i sprzęt wojskowy oraz zjeść ciepłą grochówkę. mk

Z kart historii
Po zakończeniu I wojny światowej zwycięskie mocarstwa postanowiły zwołać konferencję pokojową celem ustalenia nowych granic oraz powojennych losów przegranych państw. W obradach, które rozpoczęły się 18 stycznia 1919 r. brało udział 27 państw. Stronę polską reprezentowali Ignacy Paderewski i Roman Dmowski.
Konferencja zakończyła się 28 czerwca 1919 roku przyjęciem liczącego 440 artykułów traktatu zwanego wersalskim. W myśl jego postanowień Polska otrzymała większość ziem utraconych na rzecz Prus w I i II rozbiorze – większą część Wielkopolski i Prus Zachodnich z dostępem do morza. W wyniku plebiscytu i trzech powstań śląskich do rzeczpospolitej włączono również część Górnego Śląska. Obszar Gdańska, Oliwy i Sopotu oraz pobliskich gmin ustanowiono Wolnym Miastem związanym unią celną z Polską. O losie Warmii, Mazur i Powiśla miał zadecydować plebiscyt, który odbył się 11 lipca 1920 roku i okazał się dla Polski klęską. Granica wschodnia została ustalona dopiero 18 marca 1921 roku w traktacie ryskim kończącym wojnę polsko-bolszewicką.
Zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego Niemcy zwracały Polsce część Pomorza z dostępem do morza, co stanowiło spełnienie programu pokojowego prezydenta Stanów Zjednoczonych Wilsona. W granicach Polski nie znalazł się żaden port, stąd szybko zapadła decyzja o budowie własnego portu w Gdyni.
Po ratyfikowaniu traktatu wersalskiego przez parlament niemiecki rozpoczęło się przejmowanie Pomorza przez Polskę. Przyłączaniem ziem zajął się Front Pomorski pod dowództwem generała Józefa Hallera. Pierwszym zajętym miastem był Golub; to tutaj 17 stycznia 1920 roku mostem na Drwęcy od strony Dobrzynia wkroczyli Hallerczycy.
Dzień później oddziały Pomorskiej Dywizji Strzelców weszły do Torunia – stolicy nowego polskiego województwa pomorskiego. Tego dnia wojska polskie oswobodziły także Brodnicę. Dzień później – 19 stycznia 1920 roku do Polski wróciło Nowe Miasto Lubawskie. Akcja przejmowania ziem polskich od Niemców została zakończona 10 lutego w Pucku uroczystymi zaślubinami Polski z morzem.
W Nowym Mieście organizatorem życia polskiego od połowy 1919 r. była Parafialna Rada Ludowa. Jej przewodniczącym został Bolesław Michałek, radny miejski w magistracie. Na podstawie umowy między pełnomocnikami polsko-niemieckimi polskim delegatem przy nowomiejskiej landraturze został Julian Sas-Jaworski, który z ramienia rządu polskiego zajmował się przejmowaniem mienia państwowego i poszczególnych urzędów.
Na kilkanaście dni przed wkroczeniem do miasta polskich oddziałów tj. w styczniu 1920 roku, Towarzystwo Śpiewacze "Harmonia" zorganizowało dwa koncerty pod dyrekcją Feliksa Nowowiejskiego. Twórca "Roty" i "Legendy Bałtyku" czynnie włączył się w akcję propagandową na rzecz przyłączenia Warmii do Polski. Był on rdzennym Warmiakiem, występując jako mówca i muzyk w rodzinnym Barczewie (Wartembork). Objeżdżał on tereny plebiscytowe i sąsiadujące z nim miasta, odwiedzając m. in. Nowe Miasto. Pierwszy koncert, który odbył się 1 stycznia 1920 r. w Nowym Mieście został powtórzony 6 stycznia 1920 r. Wystąpił na nich 321-osobowy chór mieszany "Harmonia”. Na koncertach dyrygował chórem Feliks Nowowiejski, który przybył do miasta bezpośrednio przed imprezą. Solistką była Helena Sosińska śpiewaczka opery hamburskiej, często współdziałająca w wieczorach muzycznych aranżowanych przez kompozytora.
Nadszedł w końcu historyczny w dziejach naszego miasta moment. 17 stycznia 1920 roku o godz. 16.00 został podpisany protokół przekazujący władzę powiatową dwóm delegowanym przez Radę Ludową przedstawicielom dr. Teofilowi Rzepnikowskiemu i L. Raszkowskiemu. Po podpisaniu protokołu dotychczasowy landrat von Versen wyrzekł pamiętne słowa: „A więc jestem tu zbyteczny” i wśród ukłonów opuścił gmach starostwa, otoczony niemiecką konnicą opuścił miasto. Ostatnie niemieckie oddziały opuściły miasto 19 stycznia o godz. 10.00. Społeczeństwo zaczęło stroić ulice na przyjęcie oddziałów Wojska Polskiego.
O godz. 11.00 wyruszyła w kierunku Kurzętnika procesja, aby powitać wojsko. Czekano kilka godzin u progów miasta, zanim krótko przed 15.00 zjawił się oczekiwany oddział, symbol niepodległości i złączenia z ukochaną Ojczyzną. Na czele oddziału kroczył porucznik Ryszard Wybraniec. Żołnierzy witała wierszem młoda dziewczyna, a oficjalnego powitania dokonał komisaryczny burmistrz Antoni Kycler, ofiarując tradycyjnie chleb i sól. Porucznik zameldował przybycie wojska. Gorące przemówienie wygłosił mecenas Michałek. Wśród bicia dzwonów wojsko wkroczyło na nowomiejski rynek, gdzie witał ich radca Bolesław Michałek. Ukoronowaniem uroczystości była zabawa zorganizowana w progimnazjum.
Po przejęciu ziem powiatu lubawskiego z rąk niemieckich strona polska przystąpiła do tworzenia własnych organów władzy. W miejsce landratury niemieckiej utworzono Powiat Lubawski z siedzibą w Nowym Mieście na czele ze starostą dr Teofilem Rzepnikowskim. Po odzyskaniu niepodległości w oficjalnych dokumentach używano nazwy „Nowe miasto-Pomorze” lub „Nowe Miasto nad Drwęcą”, dzisiejszą nazwę miasta stosowano od 1 stycznia 1937 r.