Wanda Białkowska we wspomnieniach profesora Jana Falkowskiego

WANDA BIAŁKOWSKA, ur. w Nowym Mieście Lubawskim, pedagog i bibliotekarka, która dzieciństwo i młodość spędziła w Mikołajkach k. Nowego Miasta Lubawskiego.

W 2010 r. napisała do mnie intrygujący list, zaczynający się od zdania…”Ani ja, Pana nie znam, ani Pan mnie. Znam tylko Pana jako autora „Ziemi Lubawskiej” i w tej sprawie piszę… Z dalszej treści listu wynika kilka spraw jak m. in. poszukiwanie poezji lubawskiego poety Teofila Ruczyńskiego o powstańcach styczniowych z Mikołajek k. Nowego Miasta Lubawskiego. „Poetę miałam okazję poznać osobiście podczas mojej pracy w bibliotekach – gminnej i szkolnej, w Kurzętniku”. Do czego potrzebne były wiersze…”próbuję opisać moją rodzinną wieś Mikołajki…”. Mimo, iż też poznałem poetę T. Ruczyńskiego, jeszcze w latach 60. ub. wieku, i posiadam kilka jego opracowań, nie znalazłem w nich poszukiwanego wiersza przez p. Białkowską. I oto dziesięć lat później ta sama pani przypomina o sobie, ale już z innej pozycji.

Jest autorką pięknej monografii o swoich Mikołajkach. W czerwcu tego roku otrzymałem jeszcze „ciepły” egzemplarz monografii, a pani autorka moje serdeczne gratulacje. W tym momencie zastanawiam się, ile wsi w Ziemi Lubawskiej ma taki skarb. Oczywiście wszystkie trzy miasta Ziemi Lubawskiej – Lidzbark Welski, Lubawa i Nowe Miasto Lubawskie, mają nie jedną taką monografię, ale wsie? Moja wiedza w tym zakresie jest dalece niepełna. Swoją monografię ma wieś Rożental (a raczej parafia), której autorem jest ks. Alfons Gajdus, długoletni i jakże utalentowany proboszcz tej parafii. Z tej monografii możemy wiele dowiedzieć się o niezwykle ciekawej historii jednej z największych wsi Ziemi Lubawskiej, a dzieje parafii są „wyprowadzone” aż od 1585 r. Większe lub mniejsze opracowania mają gminy jak np. gmina Grodziczno (2003), gmina Kurzętnik i gmina Nowe Miasto Lubawskie (2006) – wszystkie autorstwa A. Koreckiego (2003) oraz gmina Brzozie (2008) – J. Z. Polaka. Są też przewodniki turystyczne jak np. J. Grabowskiego (1992) – Przewodnik obejmujący Nowe Miasto Lubawskie, Kurzętnik i Bratiana. Większość wsi Ziemi Lubawskiej ma ciekawe opracowania dotyczące swojej historii, czy też strategii tego rozwoju. Lecz strategie to nie są kompleksowe i wszechstronne monografie.

Pani W. Białkowska kultywuje drugą bardzo ważną dziedzinę, a mianowicie – genealogię. Jestem przekonany, że w tej pasji i wiedzy nie ma sobie równej w całej Ziemi Lubawskiej. Rodowód jej rodziny (i innych mieszkańców) sięga XVII wieku. Wymiana korespondencji z tego zakresu (tylko ze mną) jest przebogata. Wracając do monografii Mikołajek, bardzo dobrze udokumentowanej merytorycznie i faktograficznie, jej szczególnym walorem jest bogata szata graficzna dotycząca przede wszystkim historii wsi, jej zasłużonych mieszkańców, parafii, zwyczajów i obrzędów rodzinnych, życia społecznego i kulturalnego.

Uzupełnieniem są ciekawe dane statystyczno-osobowe, które autorka nazywa skromnie dodatkiem. Na zakończenie odwołam się do słów autorki wyrażonych w postaci swoistej inwokacji na s. 5: „miejsce urodzenia, dorastania: wieś, miasteczko – to obrazy szczególnie bliskie każdemu człowiekowi, bo przecież każdy z nas nosi w sercu swoją „małą ojczyznę”, krainę pierwszych radości i wzruszeń, a wspomnienia to największy skarb, jaki posiada człowiek”.