Tunelem z Bratiana do Kurzętnika — niesamowita legenda...

Na północ od nowomiejskich granic w rozwidleniu rzek Drwęcy i Welu rozpostarł się Bratian, natomiast jadąc w kierunku południowym napotykamy Kurzętnik.
Obie wioski łączy nie tylko droga krajowa biegnąca z Ostródy do Torunia, ale również uroczo meandrująca Drwęca. W zamierzchłych czasach, zarówno w Kurzętniku jak i Bratianie, istniały potężne zamki. Po bratiańskim, który był rezydencją wójtów i wojewodów, prawie nic już nie pozostało. Na Górze Zamkowej górującej nad Kurzętnikiem można zobaczyć sporo kamiennych murów dawnej warowni należącej do Kapituły Chełmińskiej.
Bratian i Kurzętnik oddalone są od siebie około 10 kilometrów. Jak mówi stara legenda dawne zamki łączył także podziemny tunel. Dwaj rycerze — bratiański i kurzętnicki byli braćmi. Pewnego dnia pokłócili się i zaprzysięgli między sobą na wszystkie świętości, że nigdy więcej na tym świecie nie dojdzie do ich wspólnego spotkania. Po upływie wielu lat pogodzili się, ale na przeszkodzie stała przysięga. Zbudowali więc podziemny ganek, w którym się spotykali.
Do dziś krążą opowieści o miejscu w okolicach Drwęcy, gdzie rozpoczyna się w Bratianie podziemny tunel. Były tam niegdyś ciemne piwnice, w których stało ponad 100 beczek starego wina. Skarbu tego nie udało się jednak nikomu dotąd odnaleźć.
Dziś Bratian jest zadbaną wsią otoczoną od wschodu ścianą starego, tylickiego lasu. Na miejscu dawnego zamku jest nieczynny zabytkowy młyn, a wokół unosi się duch znakomitego rodu Działyńskich, rezydentów warowni. Ich imię, kilka lat temu otrzymała miejscowa szkoła.
Spośród niewielkich zabudowań Bratiana wyłania się nowoczesna sylwetka kościoła pw. św. Brata Alberta Chmielowskiego, a Wel oraz Drwęca są atrakcyjnymi turystycznie szlakami dla kajakarzy, zarówno tych zaawansowanych jak i początkujących. ul

Pozostałości zamku w Bratianie