Wojskowa salwa w 101 rocznicę powrotu Nowego Miasta do Macierzy

Ogłoszenie decyzji traktatowych nie wywołało nastrojów wrogości ze strony Niemców ani też odwetu ze strony polskiej. Część niemieckich mieszkańców opuściła miasto zaraz po konferencji pokojowej, część dopiero w 1920 roku.
Organizatorem życia polskiego od połowy 1919 roku była Parafialna Rada Ludowa. Jej przewodniczącym został Bolesław Michałek, radny miejski w magistracie. Na podstawie umowy między pełnomocnikami polsko-niemieckimi polskim delegatem przy nowomiejskiej landraturze został Julian Sas-Jaworski, który z ramienia rządu polskiego zajmował się przejmowaniem mienia państwowego i poszczególnych urzędów.

Na kilkanaście dni przed wkroczeniem do miasta polskich oddziałów tj. w styczniu 1920 roku, Towarzystwo Śpiewacze "Harmonia" zorganizowało dwa koncerty pod dyrekcją Feliksa Nowowiejskiego. Twórca "Roty" i "Legendy Bałtyku" czynnie włączył się w akcję propagandową na rzecz przyłączenia Warmii do Polski. Był on rdzennym Warmiakiem, występując jako mówca i muzyk w rodzinnym Barczewie (Wartembork). Objeżdżał on tereny plebiscytowe i sąsiadujące z nim miasta, odwiedzając m. in. Nowe Miasto. Pierwszy koncert, który odbył się 1 stycznia 1920 r. w Nowym Mieście został powtórzony 6 stycznia 1920 roku Wystąpił na nich 321-osobowy chór mieszany "Harmonia", przygotowany przez Bolesława Zimnego-soprany, Stefana Zimnego-tenory, Tkaczyka -alty i M. Rochona -basy. Na koncertach dyrygował chórem Feliks Nowowiejski, który przybył do miasta bezpośrednio przed imprezą. Solistką była Helena Sosińska śpiewaczka opery hamburskiej, często współdziałająca w wieczorach muzycznych aranżowanych przez kompozytora.

Nadszedł w końcu historyczny w dziejach naszego miasta moment. 17 stycznia 1920 roku o godz. 16 został podpisany protokół przekazujący władzę powiatową dwóm delegowanym przez Radę Ludową przedstawicielom dr. T. Rzepnikowskiemu i L. Raszkowskiemu. Po podpisaniu protokołu dotychczasowy landrat von Versen wyrzekł pamiętne słowa: „A więc jestem tu zbyteczny” i wśród ukłonów opuścił gmach starostwa, otoczony niemiecką konnicą opuścił miasto. Ostatnie niemieckie oddziały opuściły miasto 19 stycznia o godz. 10.

Społeczeństwo zaczęło stroić ulice na przyjęcie oddziałów Wojska Polskiego.
O godz. 11 wyruszyła w kierunku Kurzętnika procesja, aby powitać wojsko. Czekano kilka godzin u progów miasta, zanim krótko przed 15 zjawił się oczekiwany oddział, symbol niepodległości i złączenia z ukochaną Ojczyzną. Na czele oddziału kroczył porucznik Ryszard Wybraniec. Żołnierzy witała wierszem młoda dziewczyna, a oficjalnego powitania dokonał komisaryczny burmistrz Antoni Kycler, ofiarując tradycyjnie chleb i sól. Porucznik zameldował przybycie wojska. Gorące przemówienie wygłosił mecenas Michałek. Wśród bicia dzwonów wojsko wkroczyło na nowomiejski rynek, gdzie witał ich radca Bolesław Michałek.

Ukoronowaniem uroczystości była zabawa zorganizowana w progimnazjum.
Po przejęciu ziem powiatu lubawskiego z rąk niemieckich strona polska przystąpiła do tworzenia własnych organów władzy. W miejsce landratury niemieckiej utworzono Powiat Lubawski z siedzibą w Nowym Mieście na czele ze starostą dr Teofilem Rzepnikowskim. Po odzyskaniu niepodległości w oficjalnych dokumentach używano nazwy „Nowe miasto-Pomorze” lub „Nowe Miasto nad Drwęcą”, dzisiejszą nazwę miasta stosowano od 1 stycznia 1937 roku.
Magdalena Kortes

We wtorek, 19 stycznia, w samo południe, zabiły kościelne dzwony i na rynek wkroczyła kompania honorowa wojska z Brodnicy. Dowódca oddziału, w symbolicznym geście, przekazał burmistrzowi Józefowi Blankowi flagę narodową. Gospodarz miasta natomiast, powitał żołnierzy chlebem i solą. Krótki rys historyczny wydarzeń sprzed 101 lat przedstawiła Magdalena Kortes, nauczycielka nowomiejskiej trójki. Na znak pamięci o wydarzeniu sprzed wieku kompania wojskowa oddała trzykrotną salwę honorową. ul