Nowomiejscy rzemieślnicy świętują swój jubileusz

Chociaż rzemiosło w Nowym Mieście istniało już w czasach średniowiecza, to 75 lat jest tylko skrawkiem powojennej historii organizacji.
Źródła historyczne wskazują, że podstawy organizacji cechowej w Nowym Mieście sięgają 1908 roku. Był to okres, kiedy rzemieślnicy, niezależnie od przynależności cechowej, byli zorganizowani w Towarzystwie Przemysłowym, które w 1921 roku przekształciło się w Towarzystwo Samodzielnych Rzemieślników. W 1924 roku ukazała się ustawa rzemieślnicza, która cechom nadała autonomię, uznając je za podstawowe komórki życia rzemieślniczego.
Złotym okresem był czas międzywojenny, kiedy na terenie powiatu działało 10 cechów branżowych. Był to cech kołodziejski, kowalski, krawiecki (założony w 1808 roku), malarzy i lakierników, młynarski, piekarski, rzeźnicki, stolarski, szewski, a także ślusarsko-blacharsko-kotlarski.
Cechy te działały na terenie Nowego Miasta i gminy oraz w Kurzętniku, Krotoszynach, Marzęcicach i Mrocznie. Przed wybuchem II wojny światowej w ówczesnym powiecie lubawskim działało aż 816 zakładów różnych branż.
Po latach okupacji rzemieślnicy mieli pełne ręce roboty, a komunistyczna władza nasyłała na nich kontrole i konfiskowała maszyny na rzecz przedsiębiorstw państwowych, tzw. prywatnej inicjatywy. Poza tym musieli jeszcze wykonywać czyny społeczne — odchodzić od warsztatów i porządkować miasto, a zimą odśnieżać ulice i drogi dojazdowe.
W latach powojennych 1945–1950 rzemieślnicy Nowego Miasta, działający w zawodach metalowym, spożywczym, wędliniarskim i skórzanym, podlegali cechowi rejonowemu w Brodnicy.
Z dniem 1 października 1950 roku powstał Cech Rzemiosł Różnych w Nowym Mieście Lubawskim.
Tu trzeba nadmienić, że w 1953 roku władze miejskie zmobilizowały właścicieli warsztatów rzemieślniczych działających w Nowym Mieście do pomocy w odgruzowywaniu centrum miasta po zniszczeniach dokonanych przez frontowe jednostki radzieckie podczas przemarszu przez Nowe Miasto.
Pomimo nacisków, a nawet represji na ówczesnych „prywaciarzy”, zdecydowana większość zakładów się nie poddała, świadcząc bardzo potrzebne wówczas usługi dla ludności.
We wrześniu 1962 roku z dobrowolnych składek ufundowano sztandar cechowy. Siedziba cechu zmieniała się kilkakrotnie — biuro znajdowało się m.in. przy ulicy 19 Stycznia, a także Kazimierza Wielkiego. Dopiero w 1972 roku Zarząd Cechu wystąpił z inicjatywą budowy własnego domu. 5 marca 1973 roku uchwałą Walnego Zgromadzenia podjęto decyzję o budowie Domu Rzemiosła w Nowym Mieście. Dzięki wspólnej pracy i pomocy wielu rzemieślników szybko ukończono budowę i 26 lutego 1976 roku nastąpiło uroczyste otwarcie.
W latach 90. Nowe Miasto Lubawskie i okolice to prawdziwe „zagłębie stolarskie”. Działało tu wiele zakładów z wieloletnimi tradycjami. Stolarze, tapicerzy, krawcy i drzewiarze uzyskiwali stopnie w rzemieślniczej hierarchii, podnosząc swoje kwalifikacje.
W dniu 29 czerwca 2002 roku poświęcono nowy sztandar. Na awersie znajduje się godło, a wokół niego napis: Cech Rzemiosł Różnych Nowe Miasto Lubawskie oraz na dole daty: 1950–2002. Na rewersie znajdują się symbole najważniejszych zawodów i herb miasta.
Obecnie cech skupia około 90 zakładów, a przygotowanie zawodowe w firmach rzemieślniczych odbywa ok. 200 młodocianych uczniów. W skład obecnego zarządu wchodzą: starszy cechu Zdzisław Nowiński, dwóch podstarszych — Marek Przeradzki i Andrzej Wiśniewski, sekretarz Henryk Morenc, skarbnik Michał Ankowski i członek Hanna Łazuka.
Stanisław R. Ulatowski