Gmina Janowiec Kościelny kurhanami słynie

Kurhan w Bielawach położony jest w północno-zachodniej części wsi, na krawędzi doliny niewielkiego cieku wodnego. Stanowi wyraźnie czytelny wśród pól ornych kamienny kopiec, wyniesiony ponad poziom terenu do około 4 m, o średnicy przy podstawie około 25 m. Porośnięty jest trawą, krzakami i kilkoma drzewami. Stanowisko zostało odkryte w 1988 r. w trakcie badań powierzchniowych. Badania wykopaliskowe prowadzone były w sierpniu i wrześniu 1996 roku przez firmę “ARHED” . Kierownikiem badań był dr Jan Michalski. W pracach dokumentacyjnych brali udział studenci Uniwersytetu Warszawskiego. Konstrukcję kurhanu stanowi jednolity nasyp kamienny w kształcie owalu o wymiarach 25 x 19,4 metra. W środkowej części, nad komorą grobową znajduje się wklęśnięcie w kształcie nieckowatym, o średnicy około 9,5 metra i głębokości do 50 cm. Zachowana wysokość kurhanu, mierzona od poziomu pierwotnego gruntu wynosi 170 cm. We wnętrzu kurhanu, na poziomie gruntu istnieją dwa kręgi ułożone z dużych kamieni. Podczas badań archeologicznych odsłonięty został nieuszkodzony fragment pierwotnej komory grobowej, w której prawdopodobnie umieszczony był pochowek ciałopalny. Miała ona kształt kolisty o średnicy nieprzekraczającej 220 cm. Materiał zabytkowy stanowiły głównie elementy ceramiki. Odkryte na stanowisku IV w Bielawach fragmenty naczyń glinianych można podzielić na dwie grupy - pochodzące z wyrobów starożytnych oraz pozostałości ceramiki nowożytnej. W zbiorze starożytnych fragmentów naczyń występuje ceramika naczyniowa ręcznie lepiona oraz ceramika pochodząca z naczyń toczonych na kole. Poza ceramiką odkryto jeszcze zapinkę brązową, która znajdowała się na powierzchni rdzenia kamiennego, haczyk żelazny oraz dwa fragmenty przedmiotów szklanych. Najliczniej jednak były reprezentowane kamienie żarnowe. W sumie znaleziono siedem kamieni nieckowatych oraz dwa kamienie od żaren obrotowych. Z analizy stratygraficznej wynika, że kurhan został wyrabowany prawdopodobnie jeszcze w starożytności, a później jeszcze kilka razy penetrowany wkopami rabunkowymi. Wszystkie odnotowane fakty świadczą o tym, że na stanowisku IV w Bielawach występują dwie fazy osadnictwa. Pierwsza z nich reprezentowana przez pozostałości osady w postaci warstwy kulturowej, trzech jam po słupach, ogniska i pieca, może być datowana od schyłku późnego okresu przedrzymskiego lub początków okresu rzymskiego, do momentu kiedy ten teren został przeznaczony na cele sepulkralne. Drugą fazę osadnictwa na tym stanowisku reprezentuje kurhan. Jego elementy konstrukcyjne, centralnie usytuowana komora grobowa, rdzeń kamienny i nasyp z ewentualnymi wewnętrznymi kręgami, oraz wielkość wskazują, że mamy tu do czynienia z kurhanem typu rostołckiego charakterystycznym dla kultury wielbarskiej.

Kurhan starożytny w Bukowcu położony jest 500 m na południe od ostatnich zabudowań wsi Bukowiec Wielki i 450 m na północ od skrzyżowania drogi Nowa Wieś Wielka – Szczepkowo Borowe z drogą do Waśniewa. Granice obiektu wyznaczają od północy, południa, wschodu i zachodu krawędzie nieużytku porośniętego trawą. Kurhan jest nieregularnym wzniesieniem o kształcie w przybliżeniu owalnym o dłuższej średnicy przy podstawie około 20 metrów, a krótszej około 15 metrów. Wysokość obiektu wynosi do 3 metrów. Porośnięty jest trawą, krzewami i niewielkimi drzewami. Od strony zachodniej i północnej obiekt zniszczony jest częściowo okopami strzeleckimi z okresu wojny. Kurhan w Bukowcu jest starożytnym stanowiskiem archeologicznym o charakterze sepulkralnym, posiadającym własną formę terenową. Pod współczesną powierzchnią gruntu znajdują się skomplikowane struktury przestrzenne będące pozostałością wielorakich procesów związanych z obrządkiem pogrzebowym, realizowanych w przeszłości przez człowieka na tym terenie. Ponadto ze względu na posiadanie własnej formy terenowej, obiekt posiada wartość krajobrazową i dydaktyczną.

Kurhan w Kruszach Kownatkach jest starożytnym stanowiskiem archeologicznym o charakterze sepulkralnym posiadającym własną formę terenową. Pod współczesną powierzchnią gruntu znajdują się skomplikowane struktury przestrzenne (warstwy kulturowe) będące pozostałością wielorakich procesów związanych z obrządkiem pogrzebowym realizowanych w przeszłości przez człowieka na tym terenie. Stanowi on bardzo cenne źródło naukowe do poznania historii starożytnej tych terenów w wielu aspektach kultury materialnej i duchowej. Ponadto ze względu na posiadanie własnej formy terenowej obiekt posiada wartość krajobrazową i dydaktyczną.

Kurhan starożytny w Szczepkowie Borowym położony jest 40 metrów na wschód od drogi Nowa Wieś Wielka–Szczepkowo Borowe i 100 metrów na północny wschód od skrzyżowania tej drogi z drogą do Janowca (przez okoliczną ludność zwaną „kościelną”). Od północy, południa, wschodu i zachodu granicę stanowi krawędź nieużytku, porośniętego trawą i lasem. Kurhan jest regularnym wzniesieniem o średnicy przy podstawie do 30 metrów i wysokości do 6 metrów, o rzucie regularnym, kolistym. Obiekt jest porośnięty młodym lasem liściastym. Na wierzchołku kurhanu widoczne jest niewielkie zaklęśnięcie. Spod darni wystają dość licznie duże głazy. Rozmiary obiektu zdają się świadczyć, iż został on zbudowany przy wykorzystaniu naturalnego wyniesienia. Kurhan w Szczepkowie Borowym jest starożytnym stanowiskiem archeologicznym o charakterze sepulkralnym, posiadającym własną formę terenową. Pod współczesną powierzchnią gruntu znajdują się skomplikowane struktury przestrzenne (warstwy kulturowe) będące pozostałością wielorakich procesów, związanych z obrządkiem pogrzebowym, realizowanych w przeszłości przez człowieka na tym terenie. Stanowi on bardzo cenne źródło naukowe do poznania historii starożytnej tych terenów w wielu aspektach kultury materialnej i duchowej.