Dzień Pamięci o Poległych i Pomordowanych na dawnym Pograniczu

Upamiętnieni zostali m.in. Mieczysław Wiśniowski, strażnik graniczny z Placówki Bonisław, Komisariat SG Szczepkowo-Borowe, oraz kpr. rez. 20 Dywizji Piechoty Ignacy Feliks Grabowski, oddelegowany do wsparcia placówki SG. Obaj 26 sierpnia 1939 roku, w pobliżu słupa granicznego 004 (między Bonisławiem a dzisiejszymi Napierkami), zginęli od kul niemieckich. Były to pierwsze ofiary rozpoczynającej się kilka dni później II wojny światowej.

Po odśpiewaniu hymnu narodowego kapelani Straży Granicznej wraz z uczestnikami odmówili modlitwę za poległych i za Ojczyznę. Następnie przedstawiciele straży granicznej, wojska, służb mundurowych, Rodziny Katyńskiej, leśnicy, przedstawiciele samorządów oraz mieszkańcy złożyli wieńce i wiązanki kwiatów oraz zapalili znicze pod pomnikiem poległych.

Kolejnym miejscem uroczystości było Szczepkowo-Borowe, gdzie upamiętniono nadkomisarza Bronisława Borowca, ofiarę zbrodni katyńskiej, kierownika Komisariatu SG Szczepkowo-Borowe przed 1939 rokiem. Z udziałem proboszcza parafii Janowiec Kościelny, Dariusza Sielczaka, oraz kapelanów SG odmówiono modlitwę za zmarłych. Oddano cześć także strażnikowi Wronce, zabitemu przez Niemców w okolicy m. Zaborowo, NN strażnikowi, który bronił się w okolicy m. Długokąty, oraz ppor. Pawłowi Czerkiesowi, zastępcy Komendanta Komisariatu, poległemu w obronie Warszawy 28 września 1939 roku. Także tutaj złożono kwiaty i zapalono znicze.

Następnym punktem uroczystości był cmentarz w Janowcu Kościelnym, gdzie spoczywa żołnierz 20 DP z Placówki SG w Gołębiach, poległy 1 września 1939 r. podczas patrolowania odcinka Janowiec-Leśniki–Gołębie. Odmówiono modlitwę, złożono wiązanki kwiatów i zapalono znicze.

Kulminacyjnym momentem Dnia Pamięci była msza św. oraz posadzenie Dębu Pamięci Nadkomisarzowi Straży Granicznej Stefanowi Mrozowi – ofierze zbrodni katyńskiej, zamordowanemu w kwietniu 1940 roku w Kijowie-Bykowni. Stefan Mróz w latach 1928–1932 pełnił funkcję pierwszego kierownika-komendanta Komisariatu Straży Granicznej w Szczepkowie-Borowym. Msza św. w jego intencji oraz w intencji wszystkich poległych i zamordowanych na dawnym pograniczu i w czasie II wojny światowej była koncelebrowana przez kapelanów SG oraz ks. proboszcza Dariusza Sielczaka, z udziałem mieszkańców gminy i powiatu. Po nabożeństwie w Parku Pobożańskim odbyła się uroczystość posadzenia Dębu Pamięci.

W obchodach uczestniczyli m.in.: płk SG Paweł Grzejszczak, z-ca Komendanta Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Straży Granicznej w Kętrzynie; ppłk SG Anna Parfianowicz, dowódca Placówki Straży Granicznej w Olsztynie; mjr SG Piotr Tylicki; ppor. Ewelina Biały, WMOSG – współorganizatorka uroczystości; płk Tomasz Isio, dowódca 16 Brygady Zmotoryzowanej im. gen. dyw. Zygmunta Bohusza-Szyszko w Załuskach; płk Arkadiusz Skórnóg, z-ca dowódcy 2 Brygady Pancernej Legionów w Czerwonym Borze i Czartajewie; Jaromir Skrzypecki, nadleśniczy Nadleśnictwa Dwukoły; Marcin Zega, nadleśniczy Nadleśnictwa Nidzica wraz z leśnikami; podinspektor Tomasz Kamiński, Komendant Powiatowy Policji w Nidzicy; st. brygadier Jarosław Skalski, Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej w Nidzicy; dr Antoni Krzysztof Sobczak – autor biogramu Stefana Mroza; Barbara Gawlicka, przewodnicząca Stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Olsztynie wraz z delegacją; poczty sztandarowe Straży Granicznej, Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Janowcu Kościelnym i Szkoły Podstawowej im. Zawiszy Czarnego w Waśniewie Grabowie; Piotr Rakoczy, wójt gminy Janowiec Kościelny i sekretarz UG Monika Ławicka (współorganizator); Piotr Rogalski, przewodniczący Rady Gminy w Janowcu Kościelnym; Mariusz Gębala, wójt Gminy Wieczfnia Kościelna wraz z przewodniczącym Rady Gminy Tomaszem Turowskim; z-ca burmistrza Chorzel Michał Wiśnicki; Paweł Przybyłek, starosta nidzicki; ks. kapelan kpt. SG Paweł Grzeszek; ks. kapelan kpt. SG Dariusz Gliniewicz; ks. Dariusz Sielczak, proboszcz Parafii św. Jana Chrzciciela w Janowcu Kościelnym; Jadwiga Pilawska, bratanica nadkomisarza SG Stefana Mroza, wraz z córką Dorotą, synem Tomaszem i wnukami; Jacek Piskorski, przewodniczący Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego „Zawkrze”, wraz z Tomaszem Tyszką; Sławomir Topolewski z Żuromińskiej Grupy Historycznej; Anna Cesarczyk, przewodnicząca Rady Sołeckiej w Napierkach; Beata Jóźwiak, dyrektor SP im. Zawiszy Czarnego w Waśniewie Grabowie, a także regionaliści i mieszkańcy gminy oraz powiatu.

Ziemię z Polskiego Cmentarza Wojennego przywiózł Rafał Pyra, nauczyciel z Janowca Kościelnego, który w lipcu odwiedził Ukrainę w ramach wyjazdu ze „Światłem Pamięci”. Dąb posadzono przy udziale Jadwigi Pilawskiej (bratanicy), płk SG Pawła Grzejszczaka, z-cy Komendanta Oddziału WMSG w Kętrzynie, wójta gminy Piotra Rakoczego oraz przewodniczącej Stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Olsztynie Barbary Gawlickiej. Następnie złożono wieńce, wiązanki kwiatów i zapalono znicze.

Skrócony biogram Komisarza Straży Granicznej( Nadkomisarza) Stefana Mroza
Z uwzględnieniem biogramu opracowanego przez dr Antoniego Krzysztofa Sobczaka

Komisarz Straży Granicznej (Nadkomisarz) Stefan Mróz s. Józefa i Heleny zd. Czerwonka ur. 02. 09.1895 w Lublinie.

Ukończył 6 klas gimnazjum w Żytomierzu. Z zawodu kreślarz i rolnik. 9 stycznia 1915 wstąpił do Legionów i został przydzielony do 6 baonu I Brygady. Od 2 stycznia 1916 r. do czasu internowania w 1 Pułku Ułanów Beliny. Następnie w POW jako instruktor II Obwodu Wysokie Mazowieckie. Po rozbrojeniu Niemców wraz z oddziałem POW wcielony do 33 pp z którym uczestniczył w walkach frontowych.

W okresie od 12 lutego do 20 kwietnia 1917 ukończył Szkołę Oficerów administracyjnych w Ostrołęce. Od 11 listopada 1918 r. w 33 pp jako instruktor w stopniu kaprala. W styczniu 1919- starszy sierżant, a w lipcu – podchorąży. Pełnił kolejno funkcje dowódcy plutonu, w/z dowódcy kompanii, adiutanta baonu, oficera wywiadu i oficera prowiantowego. W trakcie walk frontowych dwukrotnie ranny: 7 listopada 1915 r. i 16 października 1920 r,( w rękę). Zdemobilizowany 11 listopada 1921 w stopniu podchorążego piechoty.

Ożenił się ze Stefanią Biały c. Franciszka i Walerii z Dołęgowskich, pochodzącą z m. Bryki pow. Wysokie Mazowieckie, z którą miał 3 synów: Stefana – Józefa ur. 26 lutego 1924, Zbigniewa ur. 15 grudnia 1928 r. i Dobiesława ur. 20 kwietnia 1931 roku. W okresie od 18 czerwca 1924 do 1 października 1927 r.- zastępca przedstawiciela MSWojsk. przy Powiatowym Komitecie Nadawczym w Ostrogu- Wydział osad żołnierskich. Jednocześnie od 1 listopada 1924 do 1 sierpnia 1925 – pracownik kontraktowy – kreślarz w I Brygadzie KOP. Od 11 października 1927 r. do 16 października 1928 przysięgły członek komisji kwalifikacyjnej Powiatowego Urzędu Ziemskiego w Zdołbunowie. W tym czasie zamieszkał w osadzie wojskowej Pruski gm. Sijańce, woj. wołyńskie gdzie ukończył kurs instruktorów hodowlanych w Dęblinie. Po odbyciu ćwiczeń rezerwy w Szkole Podchorążych Rezerwy Nr.5 w Krakowie – 14 maja 1928 awansowany do stopnia podporucznika.
Do Straży Granicznej przyjęty reskryptem Min. Skarbu L. 2188/Tj. z dnia 16 października 1928 r. w stopniu aspiranta z przydziałem do Mazowieckiego IO na stanowisko „kierownika Podkomisariatu względnie Komisariatu”. Rozkazem Kierownika IO SG w Ciechanowie przydzielony do IG 2 na stanowisko Kierownika Komisariatu Szczepkowo Borowe(3/2).

W okresie od 14 lutego do 6 marca 1929 r. delegowany na kurs instruktorów w Worochcie (II turnus). Od 1 lipca 1930 mianowany podkomisarzem z jednoczesnym ustaleniem w służbie na stanowisku Kierownika Komisariatu Szczepkowo Borowe I G Przasnysz. W marcu 1932 r. przeniesiony służbowo z komisariatu Szczepkowo Borowe do sztabu IG Przasnysz na stanowisko oficera wywiadowczego. W XI 1933 r. przeniesiony do IG Łomża. Od 9 do 12 października 1935 oddelegowany w charakterze wykładowcy na kurs kier.plac. II linii w Grudziądzu. Następnie czasowo do Komisariatu Janówka i ponownie sztab IG Łomża. W okresie służby w Maz. IO SG asp/podkomisarz Stefan Mróż był oceniany przez przełożonych jako oficer o dużych zdolnościach organizacyjnych „ tak pod względem służby jak i doboru ludzi”. Zauważono też u niego umiejętności edukacyjne i wychowawcze. W stosunku do przełożonych lojalny- do podwładnych - wymagający i sprawiedliwy.

Insp. Krawiecki w swej opinii napisał m.in. : „ W służbie cechuje go ideowość, wybitna bystrość umysłu oraz spostrzegawczość, logiczność w rozumowaniu i wyciąganiu właściwych wniosków, energia , inicjatywa i szybkość decyzji- w ramach jego uprawnień”.

Z dniem 1 marca 1936 mianowany do stopnia komisarza, a 31 marca odszedł do Zach. Młpl. IO SG. ISG w Bielsko objął agendy wywiadu. Służbę na tym stanowisku ( z krótką przerwą od IX do XI 1936 r. z przyczyn zdrowotnych) pełnił do czasu przeniesienia do Wlkp. IO SG, które nastąpiło z dniem 2 kwietnia 1938 r. Jako oficer wywiadu otrzymał przydział do ISG Ostrów.
Otrzymał prawo noszenia Odznaki Pamiątkowej SG . Posiadał odznaczenia: Krzyż Niepodległości(1932),Krzyż Walecznych (dwukrotnie), Srebrny Krzyż Zasługi (1938).

15 września 1939 ciężko ranny w bitwie pod Uściługiem koło Włodzimierza Wołyńskiego. Leczony w szpitalu w Kowlu na Wołyniu .
Od lutego 1940 więziony przez NKWD na Wołyniu, zamordowany przez NKWD w kwietniu 1940 i pochowany na Cmentarzu Wojennym w Kijowie – Bykowni.
Stopień nadkomisarza został nadany pośmiertnie przez Prezydenta RP śp. Lecha Kaczyńskiego w dniu 09 listopada 2007 roku.

Informacje przygotowane zostały na podstawie Księgi Cmentarnej Kijów -Bykownia po skonfrontowaniu z Listą Bohaterów sporządzoną przez Stowarzyszenie Parafiada w ramach Programu Katyń….Ocalić od Zapomnienia, opracowanie pn. Mróz –Majewicz Stefan (aspirant , podkomisarz, komisarz) – dr Antoni Krzysztof Sobczak.