Mały przewodnik po pyłkach i alergiach

Wiele roślin na różnym etapie swojej wegetacji wytwarza pyłki, które u alergików mogą powodować łzawienie oczu, kichanie i zatkany nos. Te typowe objawy alergii mogą występować sezonowo lub przez cały rok. Jednak najczęstszymi winowajcami — szczególnie teraz, późną i nieco spóźniającą się wiosną — mogą być niektóre kwitnące drzewa.

Pyłek to bardzo drobny proszek wytwarzany przez drzewa, kwiaty, trawy i chwasty w celu nawożenia innych roślin tego samego gatunku. Jest to również jedna z najczęstszych przyczyn alergii. U wielu osób wdychanie pyłku objawia się niekorzystną reakcją immunologiczną. Wszystko przez nasz układ odpornościowy, który zwykle zapobiega chorobom, broniąc organizm przed szkodliwymi intruzami, takimi jak wirusy i bakterie. A jednak u osób uczulonych na pyłki układ odpornościowy błędnie identyfikuje nieszkodliwy pyłek jako niebezpiecznego intruza. Układ odpornościowy zaczyna wtedy wytwarzać substancje chemiczne, w tym histaminę, do walki z pyłkami. Nazywa się to reakcją alergiczną, a specyficzny rodzaj pyłku, który ją powoduje, nazywany jest alergenem. Sama reakcja alergiczna oznacza liczne irytujące objawy, takie jak kichanie, zatkany nos i łzawienie oczu.
Niektórzy ludzie mają objawy alergii przez cały rok, podczas gdy inni mają je tylko w określonych porach roku. Na przykład u osób wrażliwych na pyłki brzozy objawy zwykle nasilają się wiosną, kiedy kwitną brzozy.

Gdy u danej osoby rozwinie się alergia na pyłki, jest mało prawdopodobne, że zniknie. Objawy można jednak leczyć za pomocą leków i zastrzyków przeciwalergicznych, tzw. odczulających. Niektóre zmiany stylu życia mogą również pomóc złagodzić objawy.
Istnieją setki gatunków roślin, które uwalniają pyłki do powietrza i wywołują reakcje alergiczne. Brzozy, dęby, trawa, bylice — to tylko kilka typowych winowajców naszego złego samopoczucia, ciężkich głów i zatkanych nosów.
Pyłek brzozy jest jednym z najczęstszych alergenów unoszących się w powietrzu wiosną. Kiedy brzozy kwitną, uwalniają maleńkie ziarenka pyłku, które są rozsiewane przez wiatr. Jedna brzoza może wyprodukować 5,5 mln ziaren pyłku. Podobnie jak brzozy, dęby też uwalniają wiosną pyłek do powietrza. Chociaż pyłek dębu jest uważany za łagodnie alergizujący w porównaniu z pyłkami innych drzew, utrzymuje się w powietrzu przez dłuższy czas. Może to powodować ciężkie reakcje alergiczne u niektórych osób uczulonych na pyłki. Z kolei trawa jest głównym czynnikiem wywołującym alergie na pyłki w miesiącach wiosennych i letnich.

Do objawów alergii na pyłki najczęściej zalicza się uczucie ucisku w zatokach, które może powodować ból twarzy. Do tego idzie obowiązkowo katar, swędzące załzawione oczy, ból gardła, kaszel, obrzęknięta, niebieskawa skóra pod oczami, zmniejszone poczucie smaku lub węchu i zwiększone reakcje astmatyczne.

Alergia na pyłki występuje, gdy układ odpornościowy błędnie identyfikuje pyłki jako substancję niebezpieczną. Nie jest jasne, co powoduje jakikolwiek rodzaj alergii, w tym alergię na pyłki. Eksperci uważają, że genetyka może odgrywać pewną rolę. Alergię na pyłki może zazwyczaj zdiagnozować lekarz pierwszego kontaktu, który następnie może skierować pacjenta do alergologa, który przeprowadzi testy alergiczne w celu potwierdzenia diagnozy.
Testy alergiczne zwykle obejmują następujące kroki: na początek pacjent zostanie zapytany o historię choroby i objawy — w tym kiedy się zaczęły, jak długo się utrzymywały i czy są zawsze obecne, czy też ulegają poprawie lub pogorszeniu w określonych porach roku. Następnie zleci wykonanie punktowego testu skórnego, by określić konkretny alergen powodujący objawy. Podczas zabiegu nakłuwają różne miejsca na skórze i wprowadzają niewielką ilość różnego rodzaju alergenów. Jeśli pacjent jest uczulony na którąkolwiek substancję, w ciągu 15 do 20 minut pojawi się w tym miejscu zaczerwienienie, obrzęk i swędzenie. Czasem widoczny będzie wręcz obrzęk, który wygląda jak pokrzywka. Testy alergiczne można również wykonać poprzez badanie krwi.

Jeśli pomimo podjęcia środków zapobiegawczych objawy nadal występują, istnieją metody leczenia, które mogą pomóc. Przede wszystkim leki — bez recepty dostępnych jest kilka leków przeciwalergicznych (OTC), w tym leki przeciwhistaminowe, takie jak cetyryzyna, difenhydramina lub feksofenadyna, a także leki obkurczające błonę śluzową, takie jak pseudoefedryna lub oksymetazolina, oraz leki będące połączeniem leku przeciwhistaminowego i leku obkurczającego błonę śluzową, takie jak feksofenadyna/pseudoefedryna i loratadyna/pseudoefedryna.
Zastrzyki alergiczne są formą immunoterapii i lekarz może je zalecić, gdy leki nie wystarczą, by złagodzić objawy. Zwykle pacjent otrzymuje serię zastrzyków z alergenem. Z biegiem czasu ilość alergenu w zastrzyku stopniowo wzrasta. Zastrzyki modyfikują reakcję układu odpornościowego na alergen, pomagając zmniejszyć nasilenie reakcji alergicznych. Według Amerykańskiej Akademii Alergii, Astmy i Immunologii całkowita ulga może nastąpić po roku od rozpoczęcia stosowania zastrzyków alergicznych. Leczenie można kontynuować łącznie przez 3 do 5 lat. Zastrzyków alergicznych nie zaleca się dla dzieci w wieku poniżej 5 lat.

Szereg domowych środków może również pomóc złagodzić objawy alergii na pyłki. Przede wszystkim nie chodzimy w domu w ubraniu, w którym przebywamy na zewnątrz. Niestety, na zewnątrz warto też sobie darować suszenie ubrań — lepsze będzie zacisze łazienkowe, bez pyłków fruwających wokół i osiadających na ubraniach. Kto z powodu alergii cierpi naprawdę mocno, może zainwestować w przenośny, wysokowydajny filtr cząstek stałych (HEPA) lub osuszacz. Mieszkanie też warto regularnie odkurzać odkurzaczem wyposażonym w filtr HEPA.

Podobnie jak w przypadku innych alergii, najlepszym sposobem zapobiegania objawom alergii na pyłki jest unikanie alergenu. Trudno jednak uniknąć pyłków. Mimo to możemy zminimalizować narażenie na pyłki, przebywając w pomieszczeniu w suche i wietrzne dni, zamykając drzwi i okna, gdy stężenie pyłków jest wysokie, nosząc maskę przeciwpyłową. Warto też w smartfonie zainstalować aplikację, by sprawdzić liczbę pyłków w naszej okolicy. Niestety, alergicy rzadko kiedy mogą pozwolić sobie na ogródek, który — jak wiadomo — największej pracy wymaga w szczytowych okresach pylenia…
Kiedy wezwać lekarza?
Należy powiedzieć lekarzowi, jeśli objawy nasilają się lub jeśli leki na alergię powodują niepożądane skutki uboczne. Przed wypróbowaniem nowych ziół lub suplementów antyalergicznych również warto skonsultować się z lekarzem — zwłaszcza że niektóre z nich mogą zakłócać skuteczność naszych leków.
Magdalena Maria Bukowiecka