Presja noworocznych postanowień. Rozmowa z psycholożką Paulina Pupiałło

— Pod koniec grudnia zwykle każdy z nas myśli, by początek nowego rozpocząć od zmiany. Planujemy, że od stycznia zaczynamy biegać, schudniemy, zakończymy mało satysfakcjonującą relację. Czy postanowienia noworoczne mają sens?
— Czasem bywa tak, że to właśnie pewnego rodzaju presja społeczna sprawia, że decydujemy się na postanowienia noworoczne, widząc, jak wiele otaczających nas osób formułuje plany i określa cele na nadchodzący rok. To nas motywuje, by dołączyć do tego procesu. W wielu kulturach postanowienia związane z początkiem roku stały się nie tyle faktyczną potrzebą jednostki, ale częścią tradycji. Przyjęło się, że nowy rok symbolizuje nowy początek. W takich momentach często odczuwamy, że chcemy rozwijać się i doskonalić. Nowy rok jest postrzegany jako doskonały czas na obranie konkretnych celów związanych z rozwojem osobistym, zdrowiem, karierą czy relacjami społecznymi. Wyobrażamy sobie lepszą przyszłość, a poprzez wyznaczanie celów mamy poczucie kontroli nad swoim życiem.

— Ale czy to ma sens? Jak te postanowienia postrzegają psychologowie?
— Z psychologicznego punktu widzenia wartość postanowień noworocznych może być zróżnicowana ze względu na indywidualne doświadczenia, zaangażowanie i podejście do tego typu zobowiązań. Wprowadzenie zmian w życiu wymaga często samodyscypliny i samokontroli, więc postanowienia noworoczne mogą być narzędziem wspierającym te umiejętności. Dodatkowo pomagają w ustaleniu priorytetów. Ponadto, śledzenie postępów w realizacji postanowień pozwala na monitorowanie własnych osiągnięć. Udokumentowanie sukcesów może budować poczucie własnej wartości i zwiększać motywację. Są jednak pewne pułapki, które wiążą się z postanowieniami noworocznymi. Wśród nich są to zbyt ambitne cele, brak konkretnych planów działania. To może spowodować, że szybko stracimy motywację.

— A motywacja jest w tym przypadku kluczowa?
— Tak, motywacja jest jednym z kluczowych elementów przy realizacji postanowień. Silna motywacja pomaga utrzymać zaangażowanie i mierzyć się z ewentualnymi trudnościami.

— Jak więc mądrze wyznaczać cele?
— Z umiarem i realistycznym podejściem, starając się formułować cele, które są osiągalne i zgodne z naszymi wartościami. Popularnym narzędziem w psychologii jest model SMART, który powstał od skrótu wyrazów w języku angielskim. Po angielsku akronim ten oznacza konkretne, mierzalne, osiągalne, realistyczne oraz terminowe cele. Opracowanie celów SMART ma kluczowe znaczenie, jeśli chcemy osiągnąć sukces. Aby być skutecznym, nie tylko musimy wiedzieć, co konkretnie chcemy osiągnąć, ale też m.in. dlaczego, co podtrzymuje naszą motywację.

— Ten model jest uniwersalny?
— Trzeba pamiętać, że dostosowanie celów do swojej indywidualnej sytuacji i potrzeb jest kluczowe, a model SMART stanowi tylko jedno z narzędzi pomocnych w tym procesie. Zmiany w życiu wymagają czasu i wysiłku. Postanowienia noworoczne mogą być zatem jednym z narzędzi wspierających rozwój osobisty, ale nie są jedynym sposobem na poprawę życia. Istnieje wiele innych strategii i podejść, które również mogą być skuteczne w dążeniu do pozytywnych zmian. Jeśli czujemy, że początek nowego roku nas motywuje do wyznaczania celów, zróbmy to. Pamiętajmy jednak, że zmiany możemy wprowadzić w dowolnym czasie i dostosowując ich tempo do naszych potrzeb. Uleganie presji postanowień noworocznych nie zawsze przyniesie efekty, których byśmy oczekiwali.

Model SMART to narzędzie, które pomaga w określaniu i formułowaniu celów w sposób zwięzły, zrozumiały i mierzalny. Po angielsku akronim ten oznacza, że cel musi być konkretny, mierzalny, osiągalny, realistyczny oraz wyznaczony w czasie.
S (specific) - konkretny: oznacza to, że przy tworzeniu postanowień zamiast ogólnego postanowienia, powinniśmy sformułować cel w sposób konkretny i precyzyjny, unikając ogólników i niejasności;
M (measurable) - mierzalny: dobrze, aby obrane cele można było łatwo zmierzyć, co pozwoli nam monitorować postępy i oceniać czy udaje nam się je realizować zgodnie z planem;
A (achievable) - osiągalny: należy upewnić się, że obrany przez nas cel jest realistyczny i możliwy do osiągnięcia, jest wymagający, ale nie przekracza znacząco naszych możliwości;
R (realistic) - realistyczny: podejmowane przez nas postanowienia powinny być tworzone w oparciu o nasze umiejętności, zasoby i warunki życiowe;
T (time-bound) - zdefiniowany czasowo: warto jest określić, kiedy zamierzamy osiągnąć swój cel; termin końcowy dostarcza wyraźnego punktu odniesienie i pomaga odpowiednio rozłożyć wysiłki.
Przyjęcie podejścia SMART do ustalania celów noworocznych pozwala na bardziej świadome, planowane działania i zwiększa szanse na ich skuteczne osiągnięcie.