Zapomniana przeszłość zapisana na wieszakach [ZDJĘCIA]

Jedną z ciekawostek wystawy w Bibliotece Pedagogicznej w Mrągowie „Żydzi – inna perspektywa” stały się drewniane wieszaki do ubrań z przełomu XIX i XX wieku. Charakterystycznym ich elementem były napisy stanowiące reklamę sklepów. Niektóre z wieszaków, jak się okazało pochodzą ze sklepów należących do przedstawicieli społeczności żydowskiej z Mrągowa.

Ekspozycję można oglądać w Powiatowej Bibliotece Publicznej

Dziś są one ważną pamiątką i namacalnym dowodem istnienia gminy żydowskiej w dawnym Sensburgu. Na wystawie prezentowane są cztery wieszaki ze sklepów, których właścicielami byli Żydzi: Max Bieber, Abraham Wolff oraz Joseph Borchert. Dzięki dokumentom z Archiwum Państwowego w Olsztynie oraz materiałom ikonograficznym z albumu Janusza Sibika była możliwość krótkiego zgłębienia nieznanych losów osób sygnujących się na wieszakach.

Sklep Maxa Biebera przy Markt Strasse (obecnie Ratuszowa)

Max Bieber urodził się w 1852 roku w Pruskim Stargardzie (obecnie Starogard Gdański). Do Sensburga przybył w latach 70. XIX wieku. Początkowo zajmował się kuśnierstwem. Następnie założył własny biznes Geschäfthaus (dom handlowy), który istniał już w 1892 r. Jak wynika ze starych widokówek sklep znajdował się we wschodniej pierzei Dużego Rynku (obecnie Plac Kajki) przy ówczesnej ulicy Markt Strasse. Budynek niestety został zniszczony pod koniec wojny, a w jego miejscu za czasów PRL-u wzniesiono blok. Dzisiejsza lokalizacja sklepu Biebera to Pierogarnia Małgosia. W dawnym Sensburgu mieszkał również brat Maxa – Sally Bieber, z zawodu kuśnierz. Obaj bracia przez wiele lat działali w zarządzie Gminy Synagogalnej. Max Bieber w 1878 roku ożenił się z Dorotheą Dore Daniel, z którą miał dwie córki Emmę (ur. 1879 r.) i Rosę (ur. 1887 r.).

Wieszak Abrahama Wolfa

Abraham Wolff urodził się w 1849 roku. Z informacji zawartej na wieszaku wynika, że Wolff założył swój Kaufhaus (dom handlowy) w Sensburgu w 1873 roku. Na obecną chwilę nie można zlokalizować jego sklepu, ponieważ brakuje źródeł i materiałów ikonograficznych. Ożenił się w 1874 roku z Johanną Brünn. Mieli czwórkę dzieci: Alfreda (ur. w 1874 r.), Daniela (ur. w 1876 r.), Hedwig (ur. w 1877), Dorothea (ur. w 1884r.). Cała czwórka przyszła na świat w Sensburgu. Najmłodsza córka Dorothea zginęła w 1942 roku w getcie w Rydze. W 1890 roku, z bliżej nieznanych przyczyn, Abraham ożenił się po raz drugi z Rozalią Rosenberg. Z tego związku w tym samym roku na świat przyszła córka Johanna. Z zapisków sporządzonych na wieszaku ze sklepu Wolffa, prezentowanym na wystawie, wynika iż trafił on do Luisy Wank z Borowen (Borowe).

Wieszak Josepha Borcherta

Joseph Borchert urodził się w 1876 roku w Biesalu na Warmii. Do Sensburga przybył na przełomie XIX i XX wieku za sprawą swojego wuja Bernharda Borcherta, który od lat 90. XIX wieku prowadził sklep przy Małym Rynku (w miejscu obecnie wyburzonego budynku obok restauracji Ratuszowej). Przed 1907 rokiem Joseph Borchert założył swój własny dom handlowy, przy ówczesnej ulicy Markt Strasse (budynek zniszczony w czasie II wojny światowej, dziś skwer Jana Pawła II). W latach 10. i 20. XX wieku działał w strukturach Gminy Synagogalnej w Sensburgu. Jego podpisy widnieją w dokumentach z lat 1914, 1919, 1924 i 1925. W 1888 roku Joseph ożenił się z Sarą Brünn z Olsztyna. Z tego związku w 1910 roku na świat przyszła ich córka Paula.

Jej historię również można odnaleźć na wystawie w bibliotece, w obszarze „Okruchy życia”, a to z kolei za sprawą Magdaleny Lewkowicz, współorganizatorki wystawy, od wielu lat zajmującej się problematyką żydowską. Paula Borchert, po mężu Kallman, miała dwoje dzieci Renate, urodzoną w 1930 roku w Königsbergu (Kaliningradzie) i Stefana, urodzonego w 1935 roku w Osterode (Ostródzie). Ona i dzieci zostali deportowani z Berlina do Auschwitz, gdzie zginęli. Jej mężowi Harremu Kallmannowi, urodzonemu w Neidenburgu (Nidzicy), udało się uciec do Anglii (informacje z dokumentów naturalizacyjnych dla imigrantów do Palestyny i Izraela).

Dom handlowy Josepha Borcherta przy Markt Strasse (budynek nie istnieje, obecnie skwer Jana Pawła II)

Joseph Borchert prawdopodobnie miał jeszcze syna Horsta (ur. 1919 roku), który w latach 30. wyemigrował z Sensburga do Palestyny.

Wieszaki eksponowane na wystawie pochodzą z prywatnych zbiorów Mazurskiej Izby Regionalnej w Marcinkowie oraz kolekcjonera i miłośnika staroci - Wiktora Polonisa z Dłużca. Stały się inspiracją do dalszych poszukiwań i poznawania przeszłości Mrągowa.