O Koperniku słów kilka

Wuj Mikołaja Kopernika, szesnasty biskup warmiński Łukasz Watzenrode (1489-1512) był bratem matki astronoma, Barbary Watzenrode, to jemu bardzo wiele Kopernik, siostrzeniec zawdzięczał, po śmierci ojca. Po pierwszej edukacji w Toruniu, w szkole parafialnej przy kościele św. Janów młody Mikołaj Kopernik wyruszył dzięki finansom wuja do Krakowa.

Przyszedł czas na Włochy. W Bolonii prawo było na wysokim poziomie, były też wykłady z astronomii.

Początkowo zamożny biskup Łukasz Watzenrode finansował studia siostrzeńca, potem Kapituła. bo kanonik musiał mieć tytuł naukowy.Ta funkcja zwyczajnie otwierała dostęp do dochodów kapitulnych i możliwość pokrycia wydatków na nauki, wedle kapitulnych statutów było to prawo do pięcioletnich studiów.

Kanonikat był także powiązany z beneficjami, czyli dożywotnim prawem czerpania dochodów, niewiele miało to wspólnego z wykonywaniem obowiązków religijnych, Kopernik prawdopodobnie nigdy w życiu wyższych święceń nie przyjął, nigdy nie został księdzem i żadnej mszy w życiu nie odprawił.

Kanonik miał folwark na wsi, dom w mieście, no i udział w dochodach Kapituły, miał przebywać przy katedrze, utrzymywał przynajmniej dwóch pachołków i trzy konie. Posada była dobra i życie wygodne.

W 1495 roku przybył młody Mikołaj z Bolonii, w czasie trwających już studiów, do Fromborka, by ubiegać się o „załatwiony” kanonikat.

W 1497, zaocznie (przez plenipotentów), był wtedy jeszcze w Bolonii, objął kanonię warmińską.

Ten pobyt we Włoszech był z pewnością ciekawym doświadczeniem w życiu młodego, kształtującego się młodzieńca. Miał przecież wtedy 24 lata. Piękne kobiety , wino, wesołe życie i rozpusta, przypomnijmy, rządy Aleksandra Borgii ( papież Aleksander VI), kiedy religia była zaledwie dekoracją, co oczywiście nie znaczy, że młody Kopernik z tych uciech korzystał.

W wieku 27 lat student Kopernik dał wykład na papieskim uniwersytecie w Sapiennie z matematyki, bo matematyką zwano astronomię.

W 1501 pojawił się znów na Warmii, przybył osobiście objąć kanonikat jako pełnoprawny członek Kapituły, dostał zgodę na kolejne studia, we włoskiej Padwie,studia medyczne, Kapituła posyłała na studia według zapotrzebowania. W Padwie zdobył licencjat z medycyny uzupełnił studia prawnicze. Studia skończył latem w 1503 roku, a w Ferrarze ze względu na tańszy egzamin uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego, w wieku 30 lat.

No i w tymże wieku pojawił się na dworze biskupim, u swojego wuja Łukasza Watzenrode w zamku, w Lidzbarku Warmińskim. Nie był kanonikiem rezydującym ani delegowanym, nie przysługiwały mu dochody, był na utrzymaniu wuja, tym samym, do jego dyspozycji, dopiero w styczniu 1507 Kapituła warmińska oddelegowała oficjalnie kanonika Kopernika na służbę do biskupa, aby tam dbał o jego zdrowie. Dostał dodatkowe uposażenie ”15 grzywien dobrej monety rocznie”. Leczył i Łukasza Watzenrode, a potem już przyjeżdzając z Fromborka do Lidzbarka Warmińskiego kolejnych biskupów, swojego bolońskiego towarzysza studiów, Fabiana Luzjańskiego ( 1512-1523), Maurycego Ferbera ( 1523-1537) i Jana Dantyszka ( 1537-1548) .

Po 1512 roku odwiedzał ciągle lidzbarski zamek, wzywał go do siebie biskup Maurycy Ferber, kiedy chorował, z Feliksem Reichem Kopernik sporządził inwentarz rzeczy zmarłego, na zlecenie tegoż biskupa Mikołaj Kopernik pisał w 1537 roku w Lidzbarku Warmińskim „Traktat o monecie”.

W kwietniu 1512 roku Kopernik wyrwał się spod kurateli mecenasa, przygotowywany przez wuja do kariery kościelnej, szczytem której było biskupstwo warmińskie i zajął się tym, co kochał najbardziej, niebem i obserwacjami ruchu planet.

Zastanawianie się, jakiej narodowości był.Mikołaj Kopernik ma wydźwięk ahistoryczny. W czasach, kiedy żył (1473-1543) nie istniało pojęcie narodu. Słowo Ojczyzna (patria) nie było stosowane w odniesieniu do państw, lecz do terytoriów lokalnych władców. Narodowa świadomość obudziła się w wielu częściach Europy dopiero w wiekach średnich, w XVIII wieku.idei narodowości dotknął Johanna Gottfried von Herdera (1744-1803).

Anthony Rundle (1913-1978) brytyjski polityk i filolog, z doktoratem z językoznawstwa porównawczego uważa, że”każdy z nas jest przede wszystkim użytkownikiem języka, a dopiero potem Polakiem, Niemcem czy Anglikiem, czyli przynależącym do danego narodu”. Kopernik wychowywał się w „polonofilskim, niemieckojęzycznym” środowisku kupieckim Torunia. Na pewno biegle mówił po niemiecku i łacinie, znał grekę i j.włoski. Pisał przeważnie po łacinie, niewiele po niemiecku, nic, poza zapisem nazwisk chłopskich ( zasiedlał łany) po polsku. Popełniał polonizmy w tekstach łacińskich, duży wpływ wywarła na niego mieszczańska kultura niemiecka, jego matka Barbara Watzenrode była córką znanego toruńskiego patrycjusza, Poprzez studia we Włoszech kultura włoska też go ukształtowała. Był patriotą pruskim i lojalnym poddanym polskiego króla. Jako człowiek swojej epoki nie miał potrzeby bliższego określenia swej narodowości. Należał do elity naukowej, posługującej się j.łacińskim.

Z pewnością jest postacią, która łączy i miasta, i uczelnie, i szkoły, które przyjęły jego patronat, za życia nawet nie śnił, że pojawi się kopernikowski szlak turystyczny przez Warmię i Mazury, blisko 300 -tu kilometrowy, że tyle ulic przybierze jego imię, że w Lidzbarku Warmińskim zamieszka miłością do astronomii gorejący lokalny astronom, Jacek Drążkowski, od 1991 roku związany z czasopismem dla fascynatów astronomią, pt.”Urania”, że obok P A N w Warszawie zaistnieje Akademia Kopernikańska, międzynarodowa korporacja polskich i zagranicznych naukowców, i że ponad połowę swojego życia spędzi na warmińskiej ziemi, bo przecież Frombork, Lidzbark Warmiński i Olsztyn to Warmia.

Beata Błażejewicz-Holzhey