Przypominamy karnawał u Ignacego Krasickiego

Co podawano na balach u biskupa Ignacego Krasickiego na lidzbarskim zamku?
Możemy wyczytać to w prowadzonym przez sekretarza i bibliotekarza biskupa Michała Foxa "Dyariuszu" (dziennika) lub z korespondencji. 1 stycznia 1791 roku kuchnia zamkowa przygotowała: indyki, sarny, dziki, pstrągi, szparagi, bażanty czeskie, ostrygi, gęś stargardzka i kawior. A "lody cytrynowe były przedziwne, a oprócz różnego gatunku konfitur tutejszych i suche konfitury Marseilskie".

Co jeszcze podawano na balach karnawałowych biskupa Ignacego Krasickiego? Oczywiście napoje, w tym czekoladę, herbatę i wino, jak czytamy, "najprzedniejszych gatunków". Z "Dyariusza" wiemy, też że damom najbardziej podobały się wina węgierskie, a francuskie niekiedy zostawały.

— W tradycji warmińskiej okres karnawału, czyli czas od Trzech Króli do Środy Popielcowej nosi nazwę zapust — opowiada Beata Błażejewicz-Holzhey, pracownica zamku w Lidzbarku Warmińskim. — Karnawał w Polsce obchodziły wszystkie warstwy społeczne od króla po wieśniaków. Szlachta i magnateria bawiła się oczywiście nieco inaczej niż mieszkańcy wsi. Poszczególne rodziny wydawały bale, rauty, wieczory tańcujące, jak wówczas mówiono, a przede wszystkim charakterystyczne dla polskich zwyczajów karnawałowych szlachty były kuligi od dworu do dworu. Z korespondencji Ignacego Krasickiego wiemy, że 2 stycznia 1791 roku był: "w zakrzątnieniach balu, a jeszcze mu domino nie przynieśli”. Miał wówczas 56 lat.

Zabawom karnawałowym towarzyszyły maszkary. Tak wówczas nazywano przebierańców.
— W przypadku szlachty za temat obierano sobie zazwyczaj jakieś wydarzenie mitologiczne lub polityczne i przebrania były dostosowywane do epoki, jakiej fakt ten dotyczył oraz do roli jaką miały do odegrania poszczególne osoby — kontynuuje Beata Błażejewicz-Holzhey.

Możemy podać jeden z przykładów, z karnawału w roku 1790. Bratanek biskupa Xawery Krasicki tak opisuje w "Dyariuszu" swoje przebranie: „A to ten mój ubiór był Krzyżaków i z tego się składał — najprzód był płaszcz biały przewieszony i na nim na lewej stronie krzyż czarny, potem kamizelka czerwona z rękawami lub kolet.

W tym samym Dyariuszu, ale w roku 1791 ksiądz Michał Fox także wspomina bal karnawałowy: "Wieczorem był bal en masque u Xięcia Jegomości. Po kawie bal się zaczął o szóstej. Masek było y wiele y pięknych".

W czasach pobytu Ignacego Krasickiego na lidzbarskim zamku doskonale się bawiono, szczególnie w karnawale. Nie chodzi już tylko o uginające się od jedzenia stoły i doskonałej jakości napoje, także alkoholowe — np. francuskie, czy wspomniane węgierskie wina. Słabość biskupa do szeroko pojętej sztuki także jest znana. Na zamku bywali więc: malarze, pisarze, poeci, aktorzy. Wystawiano sztuki.

Grywał w nich sam Krasicki. W liście do przyjaciela A.H. Lehndorffa z 15 stycznia 1783 r. napisał, że 3 stycznia zaprezentowano w jego teatrze (dawnej piekarni) sztukę amatorską pod tytułem "Patagończycy". Warto wiedzieć, że sztuki w tym czasie były wystawiane po francusku i mimo że zgromadzona tego dnia publiczność nie rozumiała ani słowa: "oklaskiwali sztukę ponad miarę i Jego Przewielebność śnił, że odbywa wjazd do Babilonu".

— To bardzo ciekawy list, bo Krasicki pisze o sobie w trzeciej osobie liczby pojedynczej, co nadaje jego wspomnieniu wyraz komizmu — opowiada Beata Błażejewicz-Holzhey.

A jak to robił? Oto doskonały tego przykład: „Piątego stycznia Jego Przewielebność zachwycony powodzeniem Patagończyków, dał wielkie przyjęcie w swym zamku, zaprosił główne osobistości stolicy i przy dzieleniu świątecznego placka z wigilii Trzech Króli Jego Przewielebność został królem ku wielkiemu zadowoleniu publiki" — czytamy w jego liście do Lehndorffa.

Publikując ten cytat trzeba wyjaśnić, że dzielenie świątecznego placka, o którym wspomina Ignacy Krasicki to przejęta z Francji tradycja wkładania do ciasta monety, maleńkiej figurki porcelanowej lub po prostu migdała. Osoba, która to właśnie znalazła w swojej porcji, zostawała "królem" zabawy na cały wieczór.

Tak więc w lidzbarskim zamku u biskupa Ignacego Krasickiego:
— Bale, reduty, pikniki, koncerty, partie gier karcianych odbywały się bez przerwy, zwłaszcza w karnawale — opowiada Beata Błażejewicz-Holzhey. — Uczestniczyli w nich oficerowie garnizonów pruskich. Na bal kawalerowie mieli wstęp wolny, małżeństwa płaciły po dwa złote. Dowódcy kompanii pokrywali deficyt. Dużo jest wspomnień z karnawału z obecnością Wilhelma Schwerina, posła pruskiego, generała-inspektora Prus Zachodnich. Na balach w Lidzbarku bywał oczywiście ze swoją małżonką.

Wróćmy na chwilę do fetowania nowego roku 1791. W Dyariuszu z tego dnia czytamy: "Po wieczerzy tańce się znowu zaczęli y gry kontinuowały, z tą iednak różnicą, że tańce bardziey byli animowane, y że Xiąże Jegomość z Generałową grali w Irisettę. Po 11 częstowano znowu herbatą y punchem. Bal trwał do 1 y Xiąże Jegomość został się do samego końca".

Rzućmy jeszcze okiem na kilka fragmentów opisu balu z 31 grudnia 1790 na 1 stycznia 1791: "Stróże mieli czapki z barankiem siwym, surdut szary przepasany w lewej ręce dzidą a w prawej grzechotkę. Ich motie zaś czapki kitaykowe czarne, kamizelki szare białym futrem podszyte, spodnie czerwone y fartuchi białe, prawe ramie przepasane było wstążką białą na którey znaydował się 1791, w lewey zaś ręce trzymała każda latarnię czworograniastą, dosyć dużą y na wszystkie 4 strony przeźroczystą, na iedney stronie także był rok zaczynaiący się 1791 (...)

Po tym quadrilu który ze wszystkiem podobnie do pierwszego był tańcowany, nastało powinszowanie nowego roku Xciu Jegomości, Generalstwu y każdemu z osobna, a po nim znowu tańce. Generał z początku wspomnionych quadrilów, tylko na Xciu Jegomości się patrzał, a iak postrzegł potym że Idea się podoba, bardzo był kontent".

— Warto wspomnieć, że w karnawale, 3 lutego, przypadają także urodziny biskupa Ignacego Krasickiego, które uroczyście na naszym zamku obchodzimy — mówi Małgorzata Jackiewicz-Garniec, kierownik Muzeum Warmińskiego. — Nasze uroczystości jubileuszowe nie są tak okazałe, jak te w czasach Księcia Jegomości, ale staramy się by nie zabrakło tak lubianych przez biskupa przedstawień i urodzinowego tortu.

Biskup Ignacy Krasicki wiosną, latem i wczesną jesienią, poza licznymi obowiązkami oraz pisaniem, zajmował się swoim pięknymi ogrodami. Czasami polował, ale miesiące zimowe w lidzbarskim zamku mogły być dla niego uciążliwe. Dał temu wyraz 16 lutego 1786 roku, kiedy to napisał do Lehndorffa:

"Jestem sam jeden w mej pustelni. Mimo to każdego wtorku daję bal, i wieczory te upływają dość miło w towarzystwie tutejszych panów i sąsiadów".
O tym, że był osobą gościnną pisze Krystyna Stasiewicz w publikacji "Rezydencja lidzbarska Ignacego Krasickiego": "Zima była okresem wizyt sąsiedzkich, karnawałowych bali, posiedzeń towarzyskich urozmaiconych grą w karty: kandelabra, wista, bezika. Krasicki doskonale sprawdzał się w roli czarującego gospodarza. Przy dobrze zastawionym stole, na którym nie brakowało dziczyzny, ostryg, rozmaitych owoców, kawy, czekolady bez wanilii, dobrych i win: burgunda, purpurowego, słodkiego montepulciano, uśmiechnięty biskup Ignacy zdawało się, że zapominał o kłopotach i bawił gości bella conversazione, anegdotami".