O Jagarzewie niemal wszystko

Jagarzewo to wieś położona w malowniczej gminie Janowo, w powiecie nidzickim. Wieś leży w południowej części Pojezierza Mazurskiego na południowym skraju mezoregionu fizycznogeograficznego Równiny Mazurskiej. Aż 72% powierzchni sołectwa stanowią lasy, zasobne w runo leśne. W pobliskiej Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej znajdują się bardzo ciekawe okazy ze świata flory i fauny. Jednym z nich jest dąb szypułkowy. Łacińska nazwa Quercu robur. To potężne drzewo ma liczne ślady po kulach. Ślady powstałe w czasie ćwiczeń wojskowych prowadzonych na terenie byłego poligonu Muszaki. Dąb rośnie około 10 km od Jagarzewa, w kierunku północno – wschodnim, na terenie potocznie nazwanym „Generałem”. Drzewo przetrwało trudny okres do 1995r. Po zamknięciu poligonu ma dobre warunki. W pobliżu jest urokliwe jezioro Zawadzkie.

Układ przestrzenny wsi
Jagarzewo jest przykładem wsi owalnicy, ma dwie długie linie zabudowy, ze znajdującym się w środku wydłużonym placem. W zasadzie brak dominanty, a elementy wyróżniające w układzie przestrzennym wsi to rozbudowany obiekt Zespołu Szkół Rolniczych i Ogólnokształcących.
Ciekawa jest historia budynku nr 3. Przechodził on różne modernizacje. W latach dwudziestych był to budynek parterowy, z czerwonej cegły, wzniesiony w stylu pruskim. Miał, wykonaną z drewna, ażurową altankę. W budynku mieściła się karczma „Zum Jägerhof”, której właścicielem był Gustaw Zeranski. Najprawdopodobniej to on dobudował piętro.
Po II wojnie światowej budynek był siedzibą gromadzkiej rady narodowej, mieścił się też posterunek Milicji Obywatelskiej, klub „Ruchu”. Od lat 70 – tych jest tu internat ZSRiO. Budynek przeszedł modernizację, dobudowano klatkę schodową, a na poddaszu urządzono przytulne pokoje. W Jagarzewie widać tradycyjną pruska zabudowę z lat trzydziestych XX w. 19 takich obiektów zostało wpisanych do „Gminnej Ewidencji Zabytków”. Układ przestrzenny wsi obrazuje jej rolniczą funkcję. Obecnie jest tylko 7 rolników.

Historia miejscowości
Jagarzewo przez długie wieki było wsią przygraniczną. Niemiecka nazwa miejscowości to Jägersdorf pochodząca najprawdopodobniej od sołtysa Matz’a Jager’a, który 4 kwietnia 1571 roku otrzymał nowy przywilej wsi. Jager w języku niemieckim oznacza myśliwy. Natomiast Dorf-wieś. Dlatego można spotkać błędną informację, że była to wieś myśliwska. Jagarzewo to mała miejscowość nie uczestnicząca w wielkich wydarzeniach historycznych, dlatego trudno odtworzyć jej przeszłość. Okres międzywojenny i II wojny światowej to czas spokoju i rozwoju. Radykalną zmianę sytuacji przyniósł rok 1945. Niemiecka ludność uciekła, wieś zasiedlili przybysze głównie z Mazowsza. Po II wojnie światowej we wsi funkcjonowała garbarnia (1966 – 2006). Prężnie działało kółko rolnicze, które dało podwaliny edukacji rolniczej. Przez długie lata w Jagarzewie była poczta z centralką nakręcaną, z wtyczkami telekomunikacyjnymi znajdującymi się w środku urządzenia. Została zamknięta jako ostatnia tego typu centrala komunikacyjna w Polsce.

Cmentarz z okresu I wojny światowej
Tuż za wsią znajduje się wojenny cmentarz, gdzie pochowanych jest 17 niemieckich i 6 rosyjskich żołnierzy. W dwóch mogiłach pochowani są żołnierze z armii niemieckiej. Na mogiłach umiejscowione są betonowe tabliczki z nazwiskami. Niektóre nazwiska świadczą o polskim pochodzeniu, np. Rutkowski, Klonowski czy Dombrowski. W trzeciej mogile zbiorowej pochowani są żołnierze rosyjscy, niestety nieznani. Cmentarz jest przykładem typowego założenia pobitewnego. Ma prostą i oszczędną formę, ale jest założeniem o niezmiernie ważnym charakterze edukacyjnym. W 2009r. na cmentarzu umieszczono i poświęcono krzyże: rzymsko – katolicki i prawosławny. Ceremonia zgromadziła osoby, którym bliskie są słowa W. Knercera „Cmentarze wojenne są przykładem wypełniania humanitarnego i chrześcijańskiego obowiązku pochowania poległych”. Samo jego istnienie uświadamia historię naszej małej ojczyzny. Opiekują się nim młodzież i nauczyciele naszej szkoły oraz mieszkańcy. Starania te zostały dostrzeżone przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Szkoła w 2010r. została odznaczona Złotym Medalem, a p. E. Jabłonowska otrzymała Srebrny Medal, a w 2012r. Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej.

Kapliczka i krzyże
Na posesji nr 4, a przy skrzyżowaniu dróg Nidzica-Wielbark i Janowo-Ulesie stoi kapliczka, typu słupowego. Podzielona na trzy kondygnacje. Zwieńczona krzyżem greckim, z postacią ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa. W najwyższej kondygnacji znajdują się trzy okna skierowane na trzy strony świata. W oknach są trzy święte figurki. W głównym - Matka Boska Niepokalana, patrząca na drogę do Janowa. Po prawej stronie, nad drogą do Wielbarka czuwa postać Najświętszego Serca Pana Jezusa. Natomiast po lewej stronie w kierunku Ulesia, znajduje się Niepokalane Serce Maryi. Kapliczka została zbudowana najprawdopodobniej około roku 1935 i jest objęta ochroną, ma założoną „Kartę Gminnej Ewidencji Zabytków”.
Przy skrzyżowaniu leśnych dróg z Jagarzewa do Wałów oraz do Muszak, stoi duży drewniany krzyż z umieszczoną na nim płaskorzeźbą przedstawiającą św. Huberta klęczącego przed jeleniem. Kolejny krzyż, ogrodzony metalowym płotkiem jest zlokalizowany przy przejeździe kolejowym krzyżującym się z drogą Jagarzewo-Janowo. Najstarsi mieszkańcy miejscowości podają, że kapliczka ta została postawiona po II wojnie światowej.

Zespół Szkół Rolniczych i Ogólnokształcących
Jagarzewo, jest wyjątkowa wsią, gdyż posiada zespół szkół: gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalne. Trudno ustalić początki szkolnictwa w Jagarzewie, ale już w 1912r. działała szkoła dwuklasowa. Obecnie misja szkoły brzmi: „Uczeń to nasz partner. Chcemy, by sprostał wymaganiom współczesnego życia i realizował swoje życiowe ambicje”. W Zespole Szkół Rolniczych i Ogólnokształcących jest: gimnazjum, liceum ogólnokształcące z elementami dziennikarstwa i elementami teatru, technikum agrobiznesu, technikum żywienia i usług gastronomicznych, technikum technologii drewna.
Uczęszczam do klasy drugiej TŻiUG i z podziwem patrzę na pracę moich kolegów, którzy tworzą rzeźby z warzyw i owoców. Umiejętność ta nazywa się carvingiem i wywodzi się z Dalekiego Wschodu. Nauczyciele pomagają uczniom w przygotowaniach do egzaminów zewnętrznych i zachęcają do udziału w konkursach, olimpiadach, przeglądach i turniejach. W naszej szkole bardzo wiele dzieje się. Uczniowie chętnie biorą udział w licznych zajęciach pozalekcyjnych, cyklicznych programach, okolicznościowych apelach i akcjach charytatywnych. Uroczyście obchodzą Święto Szkoły, wigilie klasowe itp. Uczniowie rozwijają swoją miłość do teatru i muzyki (wystawione sztuki to: „Dziadów w III aktach”, „Balu u króla Stasia” i in.) W szkole działa kabaret „Uczniowski niepokój”, zespół muzyczny „Jagarzewski Band”, radiowęzeł. Ukazuje się uczniowskie pisemko „Newsweek Jagarzewski”. Ja najbardziej lubię wspólne wycieczki i spotkania. Naszą tradycją są coroczne wędrówki po Tatrach. W 2011r. spełniło się nasze marzenie. Otwarto nową salę gimnastyczną. Jest szkolno – środowiskowa biblioteka z czytelnią multimedialną. Placówka ma internat z 15 pokojami i zapleczem socjalnym, świetlicą, stołówkę dla 70 osób. Do stołówki na „domowe obiadki” mogą przychodzić wszyscy uczniowie i pracownicy.

Wojciech Bogumił Jastrzębowski – patronem szkół.
15 czerwca 2007r. szkołom wchodzącym w skład zespołu, nadano imię Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego – syna Ziemi Janowskiej, uczonego i działacza społecznego. Urodził się w pobliskiej wsi Szczepkowo – Giewarty. Pochodził z zubożałej szlachty herbu Pobóg. W.B. Jastrzębowski interesował się: botaniką, ekologicznym leśnictwem, zrównoważoną gospodarką leśną, bioróżnorodnością, ekologią, turystyką, poradnictwem, resocjalizacją, zdrowym stylem życia i ergonomią. Zbudował zegar słoneczny, gnomograf, zgromadził i opisał około 1150 gatunków dziko rosnących roślin, wiele z nich znalazło swoje miejsce w warszawskim Ogrodzie Botanicznym, którego był współtwórcą. Patron naszej szkoły był wielkim Polakiem i wspaniałym szlachetnym człowiekiem.

Zaangażowanie mieszkańców w życie wsi
Wieś najprężniej rozwijała się w XIX w. Świadczy o tym dynamicznie rosnąca liczba mieszkańców (w 1818r. było 210 osób, a w 1890r. już 382, 2012r. tylko 254). Mieszkańcy Jagarzewa zawsze dbali o bezpieczeństwo swoich gospodarstw i utworzyli Ochotniczą Straż Pożarną. OSP w Jagarzewie ma bardzo długą tradycję. Prężnie działa ona w okresie międzywojennym. Społeczna aktywność mieszkańców została pobudzona na początku XXI w. W 2009r. powstało Stowarzyszenie Jaeger. Inicjatorem aktywności mieszkańców, od wielu lat, jest p. sołtys Anna Krystkiewicz. Mieszkańcy zbudowali placyk zabaw dla dzieci i tzw. „grzybek” z grillo-wędzarnią.
Podsumowując, Jagarzewo jest Moją Małą Ojczyzną i wyjątkowym miejscem na ziemi, godnym poznania. Jestem pewna, że tego typu wsie mają perspektywę rozwoju. Opisując wieś wiele się nauczyłam. Zrozumiałam, że historię tworzą zwykli ludzie. Jestem dumna, że tu mieszkam.