Jak ksiądz Niepiekło i mieszkańcy ratowali biały kościół, czyli historia pewnego zabytku
2015-09-19 08:58:19(ost. akt: 2015-09-19 10:29:32)
Po wakacyjnej przerwie wracamy z naszym cyklem, w którym prezentujemy wpisane do rejestru i objęte prawną ochroną konserwatora zabytki Iławy. Łącznie jest ich 28. Dziś prezentujemy kolejny — po czerwonym kościele na Starym Mieście i cerkwi św. Jana Apostoła przy ulicy Szeptyckiego — budynek sakralny.
Na początek bardzo dobra wiadomość dla miłośników historii Iławy i jej zabytków — niedawno odrestaurowano front kamienicy przy ul. Kościuszki 15 (tego zabytku jeszcze nie prezentowaliśmy na naszym portalu), a kolejnym obiektem, czekającym na remont jest willa przy ul. Sienkiewicza 10 (dzisiejszy sanepid). Już niedługo powinny rozpocząć się prace remontowe — do tego tematu wrócimy.
Teraz skupmy się jednak na kościele p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, przez mieszkańców Iławy i okolic z racji koloru elewacji zwanego białym. Tradycyjnie już swoją wiedzą posłużył nam miłośnik i znawca lokalnej historii Dariusz Paczkowski. Iławski przewodnik terenowy przybliża nam niezwykle ciekawe fakty z historii budynku.
Natomiast konserwatorski opis zabytku pochodzi z dokumentu "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława" stworzonego w 2013 roku.
OPIS KONSERWATORSKI Bryła kościoła p.w. Niepokalanego Poczęcia NPM (tzw. biały kościół, wraz z pozostałościami oryginalnego ogrodzenia w formie trejażu od strony fasady), ul. Wyszyńskiego 2 Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Iławie jest kościołem katolickim, zbudowanym i poświęconym w 1933 roku. Został zbudowany w stylu modernistycznym z inicjatywy ówczesnego iławskiego proboszcza, ks. Miera. Wybudowano go w szczerym polu, na potrzeby przeniesionych z Bonn katolickich żołnierzy IV Regimentu Piechoty im. Hindenburga. Autorem projektu budowli był protestancki profesor z Kolonii Dominikus Bohm. Przez mieszkańców Iławy potocznie nazywany jest „białym”. Kościół wolnostojący, zwrócony jest fasadą w kierunku wschodnim. Bryła obiektu stanowi przykład architektury stylu modernistycznego. Budowle wznoszone w stylu modernistycznym cechuje czysta forma, będąca wynikiem racjonalnego wykorzystania materiałów budowlanych. Bryła kościoła charakteryzuje się dominującym korpusem z wyższą wieżą i niższym prezbiterium. Wieża, znajdująca się w południowym narożniku kościoła, częściowo została wtopiona w budowle. Między korpusem a wieżą znajduje się prostokątna kruchta poprzedzona schodami, nad którymi wznosi się trójspadowy dach oparty na filarach. Od zachodu umiejscowiono zbliżone kształtem do kwadratu prezbiterium, na którego zachodniej elewacji umieszczono tondo wykonane w technice reliefu wypukłego, z inskrypcją w języku łacińskim: Sancta Maria Ora Pro Nobis. W południowej stronie prezbiterium znajduje się zakrystia i pomieszczenia katechetyczne. Wnętrze świątyni spłonęło tuż po zakończeniu II wojny światowej (04.10.1948). Z notatki sporządzonej po spaleniu wynika, iż kościół został celowo podpalony. Odbudowany został przez księdza Mieczysława Niepiekło ówczesnego proboszcza parafii, którego szczególnie podczas odbudowy kościoła Białego wspierali kolejarze. Obecnie wnętrze kościoła pozbawione jest pierwotnego wyposażenia i wystroju, jedynym oryginalnym elementem jest nadpalony krzyż, wyeksponowany na ścianie kruchty. W wyniku pożaru spłonęły także dachy budowli. Zostały one odbudowane przy zachowaniu pierwotnej formy. W otoczeniu świątyni, od strony fasady budynku (wzdłuż ulicy Wyszyńskiego), zachowały się pozostałości oryginalnego trejażu - szeregu słupów połączonych u góry poziomą belką, na której osadzone są krótkie elementy poprzeczne, pełniącego dawniej funkcję ogrodzenia całego, nie zachowanego dziś w stanie pierwotnym, zespołu zabudowy kościoła. źródło: "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława" |
Ksiądz Mieczysław Niepiekło oraz mieszkańcy Iławy
wykazali się niezwykłym heroizmem i bohaterstwem
Opowiada Dariusz Paczkowski, iławski przewodnik terenowy
wykazali się niezwykłym heroizmem i bohaterstwem
Opowiada Dariusz Paczkowski, iławski przewodnik terenowy
Historia kościoła p.w. N.P.N.M.P w Iławie ma swój początek w połowie XIX wieku, kiedy to dla żołnierzy niemieckich stacjonujących w Iławie zbudowano katolicką świątynie na przeciwko dzisiejszego ratusza. Ta niewielka drewniana świątynia przestała wystarczać i w latach 30 XX wieku podjęto decyzję o budowie większego kościoła, który został konsekrowany w 1933 roku (kamień węgielny wmurowano w 1931).
Usytuowanie nie było przypadkowe — powstał przy dzisiejszej ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego, w pobliżu koszar Hindenburga (dzisiejsze IZNS), blisko koszar Bluchera (dzisiejszy zakład karny) i Yorcka (szpital). Świątynia ta przeznaczona dla żołnierzy stała się wkrótce kościołem wszystkich iławskich katolików — tak Niemców, jak i Polaków.
Kościół przy dzisiejszej ulicy Niepodległości stał się magazynem meblowym, a później miejscem w którym władze niemieckie wydawały karty żywnościowe.
Pierwszymi mieszkańcami Iławy, którzy byli ochrzczeni w dzisiejszym Białym Kościele byli pan Franciszek Lewandowski i pani Jarmużewska. Wojna oszczędziła kościół, żołnierze sowieccy dokonali niewielkich kradzieży i zniszczenia organ, kościół od roku 1945 spełniał dalej swoje sakralne funkcje.
Największa tragedia wydarzyła się jesienią 1948 roku. Kościół płonął — po pożarze pozostały tylko mury i krzyż z ołtarza. W czasie pożaru niezwykłym heroizmem i bohaterstwem wykazał się ksiądz Mieczysław Niepiekło oraz mieszkańcy Iławy, którzy pospieszyli z pomocą przy gaszeniu pożaru. Wspólnym wysiłkiem iławian, a szczególnie kolejarzy, kościół został w bardzo szybkim czasie odbudowany i przywrócony parafianom. Różne były wersje przyczyn pożaru: jedna z nich mówiła, że został podpalony przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Ksiądz Niepiekło utrzymywał jednak, że pożar wybuchł przez zwarcie instalacji elektrycznej.
zico
m.partyga@gazetaolsztynska.pl
m.partyga@gazetaolsztynska.pl
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.
Zaloguj się lub wejdź przez