Pamiętajmy o 13 grudnia i Solidarności

W nocy z 12 na 13 XII 1981 r. w woj. suwalskim internowano 34 osoby. W Giżycku, tuż po północy rozpoczęły się aresztowania osób podejrzanych o działalność "antypaństwową". Tej nocy "internowano" 12 osób giżyckiej "Solidarności" m.in. Halinę Sarul (jedyna kobieta aresztowana tej nocy), Stanisława Domagałę, Marka Sztabkowskiego, Sławomira Piotrowskiego, Zdzisława Czerwonkę, Zdzisława Króla, Jana Jarockiego. Nieco później aresztowano także znaną działaczkę Bożennę Mrozinkiewicz, która 13 grudnia w Giżycku przy pomocy kilku lokalnych działaczy wystosowała wezwanie do strajku powszechnego. Bożena Mrozinkiewicz i kolportujący odezwę Janusz Szepietowski zostali internowani, a następnie aresztowani i skazani na kary pozbawienia wolności. Do końca roku w województwie internowano w sumie 74 osoby, do końca stanu wojennego – 93, w tym 12 kobiet (około połowa z nich skorzystała z zezwolenia na emigrację). Za działalność opozycyjną w stanie wojennym skazano w województwie 36 osób. Wszyscy skazani w regionie wyszli na wolność w trakcie stanu wojennego lub w wyniku amnestii w 1983.

Od 15 grudnia w regionie pojawiały się ulotki. Specyfiką lokalną regionu był brak odgórnej koordynacji działań opozycyjnych, podejmowali je pojedynczy działacze, bądź niewielkie lokalne grupy, aktywnie działała młodzież. Najczęstszą formą oporu był kolportaż ulotek, prasy i malowanie haseł na murach. Miały miejsce nieliczne strajki; najwięcej zakładów przerwało pracę 13 maja 1982, w dzień ogólnopolskiego piętnastominutowego strajku. Pojedyncze „spacery” miały miejsce jedynie w Piszu, audycję „Radia Solidarność” nadano raz – 13 października 1982 w Węgorzewie. Skrajnym nurtem oporu były działania o charakterze sabotażowym – zrywano flagi państwowe, oblewano farbą pomniki, próbowano utrudnić zorganizowanie uroczystości; 16 października 1982 dwóch nastoletnich chłopców podłożyło w bramie posterunku MO w Prostkach miny przeciwpiechotne; dwukrotnie wykryto produkcję broni przez młodzież szkolną.

Dzień, 13 grudnia niewątpliwie kojarzy się z datą wprowadzenia stanu wojennego. Nie wszyscy mieszkańcy znają historię giżyckiej Solidarności. Warto obejrzeć wystawę poświęconą Solidarności, której uroczyste otwarcie odbyło się w 2005 roku z udziałem Lecha Wałęsy, legendy „Solidarności”, laureata Pokojowej Nagrody Nobla, prezydenta III RP .

W sali muzealnej zgromadzono wiele pamiątek z czasów, kiedy to rodziła się demokratyczna opozycja, a wśród nich m.in.: maszyny do produkcji ulotek, znaczki z logo związku, korespondencję osób internowanych, wykonane przez nich kości do gry z chleba oraz karty, zdjęcia, ulotki, prasę podziemną i talony na żywność, czy drelich więzienny Haliny Sarul (obecnie dyrektor giżyckiego szpitala) – działaczki internowanej w czasie stanu wojennego w gołdapskim więzieniu dla kobiet. W muzeum można również zobaczyć narzędzia pracy funkcjonariuszy SB – miniaturową aparaturę podsłuchową, niewielkich rozmiarów aparat fotograficzny, maszynę do pisania, na której sporządzano raporty.
Renata Szczepanik
źródło: Marcin Zwolski/IPN