Przed nami Sobótka czyli Noc Kupały, Noc Świętojańska

Jeszcze tylko kilka dni można będzie oglądać leśne pastorały na terenie mazurskich lasów. Leśne pastorały to młode liście nerecznicy samczej pospolitego gatunku paproci rosnącego na terenie całej Polski. W lasach można ją spotkać w miejscach zacienionych, w pobliżu cieków i zbiorników wodnych. Nerecznica osiąga wielkość od 35 do 150 centymetrów. Jest rośliną trującą.

- Młode liście przypominają długą laskę o ślimakowato zwiniętym zakończeniu. Kształt ten przypomina pastorał czyli kij pasterski. W zależności warunków pogodowych faza w której liść zakończony jest pastorałem trwa od kilku do kilkunastu dni – mówi leśnik Sławomir Kowalczyk z Nadleśnictwa Giżycko. Wraz z upływem czasu i wzrostem liścia, jego końcówka powoli rozwija się i prostuje, a wzdłuż liścia wyrastają liście przypominające pióropusz. Rośliną warto się zainteresować co najmniej dwukrotnie w ciągu roku. Pierwszy raz na wiosnę ze względu na ciekawy wygląd pastorałów, drugi raz na św. Jana. Wtedy to podobno paproć ta zakwita.

Tradycje poszukiwania kwiatu paproci w Noc Świętojańską znane i kultywowane są od wieków. Noc Świętojańska, podobnie jak wiele innych świąt kościelnych, wprowadzona została na gruncie trudnych do wykorzenienia elementów obyczajowości ludowej, corocznych obchodów pogańskiej Nocy Kupały, znanej także jako Sobótka. Noc Świętojańska i Noc Kupały w Polsce w ostatnich dekadach cieszą się rosnącym zainteresowaniem. Wynika to z powrotu do słowiańszczyzny i wykorzystywania ludowych motywów w wielu regionach, również Warmii i Mazur oraz innych nawiązaniach kulturowych. Zawsze były to spotkania pełne magii i wróżebnych rytuałów.

- Legenda o Nocy Świętojańskiej często utożsamiana jest z opowieścią o kwiecie paproci. Nieodłącznym elementem dawnej Nocy Kupały było poszukiwanie tej właśnie rośliny, nazywanej także perunowym kwieciem - od imienia słowiańskiego boga Peruna – opowiada Grażyna Darska, instruktor teatralny Giżyckiego Centrum Kultury. - Jak głosi legenda, kwiat paproci zakwita raz do roku, właśnie w czasie letniego przesilenia. Zgodnie z przekazem, odszukać mógł ją tylko człowiek sprawiedliwy, który nie wyrządził nikomu krzywdy. Znalezisko zapewniało szczęście i bogactwo.

Ważnym symbolem Nocy Świętojańskiej jest też ogień, który symbolizuje oczyszczenie i obronę przed złem. Dawniej tańczono wokół palenisk i skakano przez ogień. Miał to być sposób na wypędzenie zła, zapewnienie zdrowia, pomyślności oraz płodności. Dziś organizowane są spektakularne pokazy tańca z ogniem lub palone są wysokie ogniska nad brzegiem jeziora. Nieodłącznym rytuałem było i jest puszczanie wianków na wodzie.

- Zaplatanie wianków i puszczanie ich na rzece czy jeziorze w Noc Świętojańską cieszy się bardzo dużą popularnością. To wróżba przeznaczona przede wszystkim dla panien i kawalerów – dodaje Grażyna Darska. - Dziewczęta specjalnie uplecione przez siebie wianki na Noc Świętojańską rzucają w nurt rzeki lub na taflę jeziora odsyłając w ten sposób dawne, niespełnione lub nieszczęśliwe uczucia. Taka wiązanka powinna zostać wyłowiona przez kawalera. Zgodnie z dawnymi wierzeniami, wianek powinien zostać wypleciony z najpiękniejszych kwiatów i czarodziejskich ziół, a dodatkowo zawierać także element ognia: łuczywo, korę czy woskowe świece.

Sobótka świętojańska była niegdyś i jest do dziś wielkim świętem powitania lata odprawianym w porze letniego przesilenia słońca w najkrótszą w roku noc. A więc warto wyruszyć w Noc Świętojańską, Noc Kupały w poszukiwaniu niezwykłego kwiatu paproci.
Renata Szczepanik