Mazurski Związek Ludowy po 100 latach

Mazurski Związek Ludowy zrzeszał polskich działaczy w regionie. Statut związku podkreślał silną przynależność Mazur do narodu polskiego, ale także postulował, aby przyszłe województwo mazurskie miało znaczą autonomię tak, aby Mazurzy mieli bezpośredni wpływ na przyszłą polską administrację.

Było to bardzo racjonalne żądanie, gdyż mogło wpłynąć w poważnym stopniu na decyzję wyborców Mazurów, aby głosować na Polskę. W tym samym czasie tworzono również struktury organizacji „Rady Ludowej na Mazurach” zrzeszającej Polaków posiadających majątki w Prusach Wschodnich, jak dr ekonomii Stanisława Gąsowskiego czy dr medycyny Stanisława Wilemskiego. Rady niepokoił punkt Związku o reformie rolnej. Jednak doszło do porozumienia i do połączenia dwóch organizacji 13 kwietnia 1920 roku pod nazwą „Mazurski Związek Ludowy”.

Działdowszczyzna politycznie stała się Polską 28 czerwca 1918 roku po podpisaniu w Wersalu pokoju z Niemcami, jednak faktycznie administracyjnie stało się to 17 stycznia 1920 roku. Przez ten czas Polska strona naciskała politycznie, by przebieg granicy Działdowszczyzny wcinał się fragmentem aż pod Pola Grunwaldzkie z obszarem Turowa, Browiny, Gardyn, Łogdowa. Obszar mimo że został jednak objęty plebiscytem i cieszył się wygraną 11 lipca 1920 roku w plebiscycie w głosowaniu za Polską, ku rozpaczy działaczy związanych z ks. Gustawem Działowskim z Turowa, Browiny, Turówka, pozostał na obszarze Niemiec.

Dla wielu mieszkańców Warmii i Mazur była nadzieja, że język polski na trwałe będzie już obecny nie tylko w ich domach, ale i urzędach polskiej administracji. Jak wiemy, plebiscyt był wielką przegraną na całym obszarze z kilku powodów. My jednak chcemy oddać hołd bohaterom, którzy do końca mieli odwagę być Polakami bez względu na ostrzeżenia i obawy. Żyjemy w czasach, gdy oddajemy zasłużony hołd również wielkiej przegranej Powstania Warszawskiego.

Chcemy w podobny sposób podejść do tych wydarzeń i przywrócić pamięć na Warmii i Mazurach polskim działaczom plebiscytowym, zarówno zasłużonym, znanym nazwiskom jak i nieznanym mieszkańcom mazurskich i warmińskich wsi, bo mieli odwagę głosować za Polską, mimo że wiele wskazywało, że nie uda się wygrać plebiscytu. Są miejsca w naszym regionie, gdzie mało kto już pamięta o wielkich zasługach ludzi odwagi i czynu, którzy musieli zazwyczaj ponieść srogie konsekwencje przegranej – utracić miejsce swojego zamieszkania, pracy oraz często zdrowie i życie.

Zapraszamy do wzięcia udziału w projekcie symbolicznej reaktywacji Mazurskiego Związku Ludowego. Liczymy na zaangażowanie środowisk samorządowych, historyków i regionalistów w planowanym spotkaniu inicjującym obchody 100-lecia plebiscytu na Warmii i Mazurach. W roku 2020 na wiosnę przygotowujemy się do konferencji w Działdowie, a w Turowie w gminie Kozłowo 12 lipca 2020 roku stanie pamiątkowy obelisk przypominający o zwycięstwie Polaków w plebiscycie w tej wiosce i okolicznych.

Pragniemy zainicjować zainteresowanie samorządów terenowych stworzeniem wielu ważnych miejsc pamięci i nowego szlaku turystycznego wraz z przewodnikiem historycznym – szlakiem polskich ośrodków niepodległości. Mamy nadzieję, że mazurskie słowa nadziei „Esce Polska nie zginęła!” na nowo będą popularyzowały wielokulturowość Warmii i Mazur, w której Polacy mieli przez wieki swój wielki udział.

planowana granica Polski z obszarem Turowa

Krzysztof Bucholski
k.bucholski@aquasalutis.pl