W Grabaczu upamiętnili bohaterów z 21 stycznia 1945 roku

Obchody rozpoczęły się Mszą Świętą w Kościele Parafialnym pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Koszelewach, którą odprawił proboszcz ks. Piotr Figurski. Po nabożeństwie zebrani udali się do Grabacza, gdzie odbyła się główna część uroczystości przy kamieniu pamięci poświęconym trzem zamordowanym mieszkańcom: Władysławowi Wierzchołowskiemu (38 lat), Franciszkowi Wojtasiowi (31 lat) oraz Kazimierzowi Graszek (43 lata). Miejsce to stało się symbolem pamięci o ofiarach wojny i trudnych losach społeczności lokalnej.

Uroczystość otworzyła sołtys wsi Grabacz, Barbara Jadanowska, która serdecznie powitała licznie przybyłych mieszkańców Grabacza, Rybna, a także zaproszonych gości oraz bliskich osób, które straciły życie w styczniu 1945 roku. Wprowadzenie historyczne, ukazujące tło wydarzeń, przedstawił regionalista i historyk Jerzy Anczykowski. Podczas swojego wystąpienia przypomniał o historii Grabacza, który przez wieki należał do pruskiego plemienia Sasinów. Jego szczegółowe opracowanie historyczne można znaleźć w specjalnie wydanej na tę okazję broszurze.

— Tereny obecnej wsi Grabacz przez wieki należały do pruskiego plemienia Sasinów. Na początku XIII wieku akcję misyjną wśród Prusów prowadził biskup Chrystian, który doprowadził do tego, że dwaj wodzowie sasińscy, jeden z ziemi lubawskiej Surwabuno, a drugi z ziemi łużyńskiej Warpoda zostali ochrzczeni w Rzymie w roku 1216 przez papieża Innocentego III — mówił podczas swojego wystąpienia, historyk Jerzy Anczykowski.

Magdalena Anczykowska, przewodnicząca komitetu organizacyjnego uroczystości, przybliżyła wszystkim zebranym tragiczne wydarzenia z 21 stycznia 1945 roku, kiedy to do Grabacza wkroczyły wojska radzieckie. Tego dnia sowieccy żołnierze zamordowali Władysława Wierzchołowskiego, robotnika leśnego, a chwilę później dwóch mieszkańców Rybna – Kazimierza Graszka i Franciszka Wojtasia, którzy przed wojną pełnili funkcje urzędnicze. Wojtaś, będący również organistą, w dniu swojej śmierci szedł z Graszkiem do Koszelew, aby prosić księdza o mszę dziękczynną za wyzwolenie spod okupacji hitlerowskiej.

Podczas uroczystości głos zabrała również wnuczka Władysława Wierzchołowskiego, Eliza Wierzchołowska, dzieląc się osobistymi wspomnieniami swojej rodziny z tamtego trudnego okresu. Wzruszające przemówienia były ważnym elementem obchodów, podkreślając, jak głęboko tamte wydarzenia wpłynęły na życie rodzin i mieszkańców.

Po części oficjalnej nastąpiło uroczyste złożenie kwiatów przed kamieniem pamięci, a następnie odczytano tablicę upamiętniającą zamordowanych mieszkańców. Kwiaty złożyły delegacje z różnych środowisk, w tym członkowie komitetu organizacyjnego, przedstawiciele lokalnego samorządu oraz licznie zgromadzeni mieszkańcy.

Komitet Organizacyjny ds. ufundowania miejsca pamięci poległych mieszkańców Rybna i Grabacza, zastrzelonych przez sowietów 21 stycznia 1945 roku, składał się z takich osób jak: Magdalena Anczykowska, Jerzy Anczykowski, Rafał Gniazdowski, Aleksander Hillar, Andrzej Jadanowski, Maria Ligman, Marian Ligman, Bogdan Wantowski, Jacek Wiśniewski i Henryk Wiśniewski. Członkowie komitetu złożyli podziękowania za liczny udział w uroczystościach oraz wyrazili wdzięczność za wsparcie w uhonorowaniu pamięci poległych.

Wójt gminy Rybno, Tomasz Węgrzynowski, również zabrał głos, podkreślając, jak ważna jest pamięć o tych, którzy oddali swoje życie w tragicznych okolicznościach. Wyraził wdzięczność organizatorom za ich pracę, która pozwoliła na godne upamiętnienie ofiar.

Uroczystość uświetnił występ muzyczny Jacka Wiśniewskiego, który zagrał na saksofonie, oraz obecnością członków Stowarzyszenia Reduta Tradycji i Historii Ziemi Lubawskiej, co dodatkowo uświetniło ten szczególny dzień.
Na zakończenie sołtys Grabacza, Barbara Jadanowska, podziękowała wszystkim za obecność oraz zaangażowanie w organizację wydarzenia. — Dzięki tej uroczystości możemy godnie uczcić pamięć tragicznie zmarłych mieszkańców naszej wsi i gminy. To ważny moment dla naszej społeczności – podkreśliła w swoim przemówieniu.

Sylwester Kasprowicz