Czytam, bo lubię: Elena Ferrante „Genialna przyjaciółka”

Elena Ferrante jest jedną z najbardziej znanych współczesnych pisarek włoskich. Autorka zdecydowała się publikować pod przybranym nazwiskiem i zachować absolutną anonimowość. Wiadomo o niej tylko, że urodziła się w Neapolu i spędziła wiele lat za granicą. Jej książki mają wielu czytelników, a ich ekranizacje – ogromną widownię. „Genialna przyjaciółka” otwiera bestsellerowy cykl trzech powieści. Książka została sprzedana do kilkunastu krajów, w tym do Stanów Zjednoczonych, oraz zekranizowana w formie serialu.



Główną bohaterką powieści jest Elena Greco – poznajemy ją w momencie, gdy ma sześćdziesiąt lat. Wtedy to dowiaduje się, że Lila, jej przyjaciółka z czasów dzieciństwa, zniknęła bez śladu. Kobieta przypuszcza, że Lila wprowadziła w życie swoje odwieczne pragnienie zniknięcia ze świata, w którym żyła, usunąwszy przedtem wszelkie ślady swojego istnienia. Chcąc znaleźć wytłumaczenie dla tego gestu, Elena postanawia opowiedzieć niezwykłą historię ich przyjaźni. I tu rozpoczyna się podróż w przeszłość, która przeniesie czytelnika w lata pięćdziesiąte ubiegłego wieku, na przedmieścia Neapolu. Jest to niezwykła opowieść o przyjaźni i dążeniu do wyrwania się z rzeczywistości zdominowanej przez biedę, ciemnotę i przemoc.

Pierwsza część „Genialnej przyjaciółki” koncentruje się na dzieciństwie i wieku dojrzewania bohaterek – do momentu, gdy kończą szesnaście lat. Tutaj jeszcze się nie wyjaśnia, dlaczego Lila znika bez śladu – w tym celu należy sięgnąć po kolejne części. Jednak wspomnienia z dzieciństwa są opisane w taki sposób, że jesteśmy w stanie dosłownie „wejść w skórę” Eleny i poznać jej wszelkie emocje, myśli i przeżycia w całej rozciągłości. Najlepiej poznajemy jej stosunek do przyjaciółki. Elena postrzega Lilę jako osobę w jakiś sposób wyjątkową, podziwia ją i traktuje ją wręcz jako wzór do naśladowania, a jednocześnie umniejsza swojej wartości – zawsze była „tą drugą”. Sama Lila jawi się tutaj jako inteligentna, skryta i nieobliczalna, która traktuje tę znajomość raczej jako rywalizację i prześciga Elenę nawet w kwestii powodzenia u mężczyzn. Dziewczyny mimo wielu różnic doskonale się uzupełniają i mogą na sobie polegać. Chociaż według mnie ich przyjaźń jest daleka od ideału, to odnoszę wrażenie, że świetnie jest w niej pokazane studium psychologiczne obu bohaterek i proces ich dojrzewania.

O wiele bardziej w tej powieści podobało mi się tło, którym był Neapol lat pięćdziesiątych. Do tej pory byłam przekonana, że na Zachodzie Europy żyło się wtedy lepiej, jednak powieść rozwiała ten mit. Walka o władzę między różnymi frakcjami, łapówkarstwo i przekupstwo były tam na porządku dziennym. Dzieciństwo bohaterek było więc naznaczone biedą i widokiem przemocy. Autorka świetnie ukazała rys społeczny i ekonomiczny lat pięćdziesiątych, co umożliwia zrozumienie motywacji postaci.

„Genialna przyjaciółka” to początek tetralogii neapolitańskiej i stanowi bardzo dobre wprowadzenie do historii tej niecodziennej przyjaźni. Polecam szczególnie miłośnikom włoskich klimatów.

Agata Tupaj