Towarzystwo Miłośników Braniewa zaprasza na niezwykłą wystawę

W miniony wtorek w Muzeum Ziemi Braniewskiej oficjalnie otwarto wystawę poświęconą 75-leciu ponownego uruchomienia braniewskiej garbarni — wydarzenie miało miejsce 3 kwietnia 1947 roku.

Otwarcia wystawy dokonał prezes Towarzystwa Miłośników Braniewa — Zbigniew Kędziora, który sam przez wiele lat był pracownikiem garbarni. To właśnie pan Zbigniew opowiedział zgromadzonym gościom o przedwojennych dziejach braniewskiego garbarstwa.

— Braniewo, jak każde większe miasto, posiadało mocno rozwinięte rzemiosło, a w tym garbarstwo. Historia garbarstwa na naszym terenie sięga roku 1364, kiedy wymieniano w Braniewie dziewięć cechów, w tym też cech garbarzy. Cech ten w późniejszym czasie rozwijał się szczególnie po powstaniu Nowego Miasta — mówił prezes TMB.

— Po zakończeniu wojny północnej do miasta zaczęli napływać nowi mieszkańcy, rozwijały się przedmieścia. Na północ od miasta, w miejscu osady sąsiadującej z portem na Pasłęce, rozbudowało się przedmieście Koźlin, a na prawym brzegu Pasłęki, Przedmieście Królewieckie, a w nim m.in.: kuźnica miedzi, rzeźnia i garbarnie. Był to zaczątek przemysłowej dzielnicy Braniewa — opowiadał Zbigniew Kędziora.

W 1824 uruchomiono produkcję w Garbarni Sonnenstahla, która znajdowała się przy obecnej ul. Rzemieślniczej. Za to po roku 1854 Sonnenstahl otworzył drugą garbarnię — tym razem przy obecnej ul. Przemysłowej.

— Powstała ona w miejscu upadłego browaru Braci Siedmiu — wyjaśniał prezes Towarzystwa Miłośników Braniewa.

I relacjonował: — W roku 1862 garbarnię przy ulicy Kościuszki, która istniała od roku 1703, przejęła rodzina Berger. W roku 1922 zostaje przekształcona w Spółkę Akcyjną — Johannes Berger. Produkowała m.in. skóry z przeznaczeniem na odzież i rękawice w kolorach brązu, czerni i czerni monochromatycznej. W 1896 powstał też w mieście zakład galanterii skórzanej.

Głos podczas spotkania zabrał również Robert Pyszczyński: — Jest marzec 1945 roku. Braniewo zostaje zdobyte przez Rosjan. Zaczyna się okres niełatwy w nowym życiu miasta. Z jednej strony zdobywcy wywożą, co się tylko da, do tego przyłączają się niestety również polscy szabrownicy. Ziemie „przydzielone” Polsce traktatami przez wielu traktowane są jako dobro tymczasowe, więc póki co, trzeba brać, co się da.

— Najgorsze było jednak to, że ziemie odzyskane traktowane były podobnie przez władze najwyższe oraz pragnących się przypodobać „górze” licznych miejscowych włodarzy — często analfabetów. Szczególnie działalność tej ostatniej grupy przyczyniła się do licznego bezpowrotnego zniszczenia bezcennych dóbr kultury — rozebranych celem pozyskania cegieł na odbudowę Warszawy. Na szczęście znajdowali się ludzie rozumiejący krzywdę, jaka spotkała miejscowości, do których los ich rzucił. Z olbrzymim zapałem zabrali się za ratowanie wszystkiego, co się tylko dało. Próbowano najpierw reaktywować — uruchamiać z ruin dawne zakłady, aby był dochód dla miejscowości i praca dla ludzi — opowiadał nestor braniewskiego garbarstwa.

I kontynuował: — W ten sposób zaczęto przygotowywać do uruchomienia garbarnię przy ulicy Przemysłowej. Gdańsko-Mazurskie Zjednoczenie przysłało na teren Braniewa grupę zarządzającą, byli to: inż. Gabryś — dyrektor, Zygmunt Maksymiuk — zastępca dyrektora, kierownik administracyjny — Stanisław Posłuszny oraz Gerard Imiołczyk. Prace rozpoczęto metodycznie, zakład uporządkowano, wszystko, co się dało, doprowadzono do sprawności użytkowej. Utworzono kilkuosobową grupę remontową, która zaczęła na obecnym osiedlu wojskowym remont mieszkań dla obecnych i przyszłych pracowników garbarni. Główni wykonawcy tych remontów to Tadeusz Lekarewicz i Jan Bielecki. Pracownikiem nadzorującym prace porządkowe i ochraniającym mienie garbarni był Czesław Szczewerdowicz.

— Namok czterdziestu skór dziennie nie był oszałamiający, jednak biorąc pod uwagę ówczesne trudności zaopatrzeniowe i kadrowe, można uznać to za sukces.
Rok 1948 był rokiem brzemiennym w fakty odgrywające rolę w przyszłości zakładu. Garbarnia została włączona w skład Pomorskich Zakładów Garbarskich z siedzibą w Bydgoszczy. Zakład nadal nie posiadał nieodzownej kotłowni, w tym celu sprowadzono małą lokomobilę, która zabezpieczyła parę i ciepłą wodę potrzebną do produkcji — opowiadał Robert Pyszczyński.

Garbarnia pozyskała też nowych fachowców nadzorujących produkcję i szkolących załogę. Trzeba dodać, że w tym okresie często zmieniały się osoby pełniące funkcję dyrektora — wśród nich byli Władysław Kolenda, Karol Borkowski, Kazimierz Białkowski i Edward Koziński.

Do 1951 moc przerobowa garbarni się zwiększyła, oprócz skór twardych i na podeszwy, zaczęto też produkować skóry juchtowe. W tym samym roku dyrektorem naczelnym zostaje Zdzisław Krygier.

— Produkcją juchtów rozpoczyna się współpraca z Lubelskimi Zakładami Obuwia, współpraca trwa do lat dziewięćdziesiątych. Braniewskie juchty były przez tę fabrykę przerabiane na obuwie wojskowe i robocze. W 1955 roku garbarnia otrzymuje nową grupę fachowców złożoną z absolwentów Technikum Garbarskiego w Radomiu. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych podjęta zostaje decyzja o uruchomieniu drugiej garbarni mieszczącej się przy ulicy Kościuszki — przypomniał Robert Pyszczyński.

I zaznaczył, że garbarnia wspierała fromborski dom dziecka, ale wiele obiektów też zbudowała — m.in. przedszkole i przychodnię zakładową. Garbarnia brała też udział w remontach obiektów przeznaczonych na mieszkania zakładowe.

Burmistrz Braniewa Tomasz Sielicki podziękował działaczom Towarzystwa Miłośników Braniewa za wyjątkową inicjatywę, jaką jest przygotowanie tak niezwykłej wystawy. Zaznaczył też, że garbarnia pełniła ogromną rolę w historii miasta.

Wystawa będzie czynna przez okres jednego miesiąca. Można ją odwiedzać w godzinach pracy muzeum, czyli codziennie (oprócz poniedziałków) w godzinach 12-16.