Jeżeli jesteście w Dźwierzutach to warto zobaczyć ten pomnik czy mówiąc precyzyjniej ponury kamień. Nie dlatego, że jest ładny, bo jest brzydki. Dlatego, że odbija się w nim historia Mazur.
Dźwierzuty,pomnik poległych
Autor zdjęcia: Aleksandra Zawalniak
Dźwierzuty (niem. Mensguth) około 1374 roku założył rycerz Mentzel von Wildenau. W latach 1763 – 68 ewangelickim proboszczem był w Dźwierzutach Johann Samuel Gregorovius (1717–1778), autor wydanej w 1763 roku „Postylli polskiej w sobie 67 kazań zawierającej", jedynego w XVIII w. zbioru kazań ewangelickich napisanych w języku polskim.
W sierpniu 1914 roku Dźwierzuty zajęły wojska rosyjskie wojska rosyjskie. Dowódca korpusu generał Nowosilcow kwaterował na plebanii ewangelickiej. Dzięki staraniom ówczesnego proboszcza Christopha Danielowskiego Rosjanie nie zniszczyli wsi. Za to w styczniu 1945 roku żołnierze radzieccy zabili w Dźwierzutach kilkunastu cywilów.
Podobnie jak w wielu warmińskich i mazurskich wsiach także w Dźwierzutach postawiono głaz upamiętniający mieszkańców parafii Dźwierzuty, którzy zginęli w czasie Wielkiej Wojny. Takie pomniki stawiano powszechnie w latach 20tych. Były one forma upamiętnienia zmarłych, ale przede wszystkim zaświadczały za kogo ginęli Warmiacy czy Mazurzy. Takie pomniki stawiano już poległym w wojnie francusko-pruskiej 1870 roku.
Zresztą przed I wojną światową większość Mazurów było już mocno zgermanizowana. I choć gwara nadal była powszechnie przez nich używana to nie łączono tego z polskością. W czasie plebiscyty 1920 roku w Dźwierzutach 810 głosów padło za Prusami Wschodnimi i tylko 11 za Polską. Warto jednak pamiętać, że Mazurzy i Warmiacy dokonywali swojego wyboru w lipcu 1920 roku, w czasie kiedy rosyjsko-bolszewickie wojska parły na Warszawę. I wcale nie było pewne, że Rzeczpospolita pozostanie na politycznej mapie Europy.
Zatem w centrum Dźwierzut wystawiono pomnik, a w miejscowym kościele ewangelickim (gotycka świątynia z XIV w., kilkakrotnie przebudowywana, w środku ołtarz z końca XVI w.) w specjalnej wnęce wypisano nazwiska poległych. W kiepskim stanie spis zachował się do dzisiaj (podobnie jak spisane na desce nazwiska z wojny 1870-71 roku).
Na głazie umieszczono napis: Den gefallenen Helden des Weltkrieges 1914-1918 (Bohaterom poległym w czasie wojny światowej 1914-1918). W 1970 roku na głazie umieszczono nową tablicę: "1945-1970. W DWUDZIESTĄ PIĄTĄ ROCZNICĘ POWROTU DO POLSKI. MIESZKAŃCY DŹWIERZUT". Ten napis, delikatnie mówiąc, nieco mija się z prawdą. Dźwierzuty, inaczej niż np. warmiński Olsztyn, nigdy nie były częścią Rzeczypospolitej.
Ten stary i ten nowy napis były owocem propagandy minionych epok. Może na tym pomniku powinna zawisnąć nowa tablica. Wystawiona przez nowych, a poświęcona dawnym mieszkańcom Dźwierzut, którzy zginęli w czasie I wojny światowej. Można by na niej upamiętnić także ofiary czerwonoarmistów ze stycznia 1945 roku.
Igor Hrywna
Igor Hrywna
Komentarze (3)
Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Zaloguj się lub wejdź przez
Ven #1723173 | 212.160.*.* 27 kwi 2015 15:23
Dobry pomysł. Obecny napis jest daleki od prawdy, starego przywracać nie powinniśmy. Pomysł, żeby czcić na kamieniu dawnych mieszkańców jest całkiem fajny. Może to powinna być tablica z listą poległych w czasie I wojny? Niemcom, Mazurom i Polakom z Dźwierzut...
Ocena komentarza: warty uwagi (1) odpowiedz na ten komentarz
marschal #1723143 | 193.109.*.* 27 kwi 2015 14:19
Przyłączam się do opinii autora. Tym ludziom, którzy zginęli broniąc w wojnie swoich domów lub zostali zamordowani przez Ruskich w '45 bezwzględnie należy się pamięć. W końcu byli i są częścią Dźwierzut.
Ocena komentarza: warty uwagi (1) odpowiedz na ten komentarz
Brawo panie Hrywna #1722999 | 37.24.*.* 27 kwi 2015 11:15
Pisac prawde to jest najwazniejsze.
Ocena komentarza: poniżej poziomu (-1) odpowiedz na ten komentarz
polak #1781353 | 5.172.*.* 23 lip 2015 10:30
najlepiej odajcie warmie i mazury niemcom
Ocena komentarza: poniżej poziomu (-2) odpowiedz na ten komentarz