Cmentarz w Wolisku

Podjęłam się zadania udokumentowania cmentarza wojennego 
w miejscowości niegdyś zwanej Woliskiem, a teraz porośniętej lasem. Miejsce to urzeka nie tylko swoim malowniczym położeniem wśród napiwodzkich lasów, ale także niezwykle interesującą historią gen. Maczugowskiego i jego żołnierzy służących w XV Korpusie 
gen. Martosa w armii rosyjskiej.
Cmentarz położony jest w lesie przy linii kolejowej Nidzica -Szczytno i dawnej drodze leśnej prowadzącej w kierunku wsi Bartoszki – na mapie miejscowość ta, to Wolisko.

Opis nagrobka

Cmentarz założony na planie prostokąta o wymiarach 9 x10 m. 
Granice zostały obsadzone świerkami, w 2011 roku usunięto część 
świerków rosnących od strony torów kolejowych. Aktualnie pozostało
 6 z pierwotnie 13 drzew stanowiących element wyróżniający w lesie
 z przewagą sosen. Cmentarz stanowi zbiorowa mogiła w kształcie niewysokiego kopca, o bokach umocnionych kamieniem polnym .
 Na boku mogiły, od strony północnej, tablica z napisem:
"RUSSISCH??? GENERAL
MATSCHUGOWSKI • UND • 18 RUSSISCHE KRIEGER ???
 • FIELEN BEI GRÜNFLIESS IN DER • TANNENBERG SCHLACHT 
• AM 30.8.1914".
Na szczycie mogiły wysoki, betonowy, krzyż prawosławny,
 który stanowi element dominujący, widoczny z daleka, 
o jednoznacznym znaczeniu sakralnym, uświęcającym to miejsce.
 Cmentarz jest dobrze zachowany. Brak jest jakichkolwiek śladów 
dewastacji, czy zniszczeń spowodowanych przez zwierzęta. 
Tablica jest nieczytelna i wymaga wymiany. Moim zdaniem
 odpowiednim działaniem byłoby ogrodzenie cmentarza 
i odnowienie nasadzeń ze świerków. 


Historia, znaczenie kulturowe

Cmentarz założony w 1914 r. po próbie wycofania sił 
rosyjskich w rejony Kongresówki 29 XIII.

20 października 2013 rowerzyści z Olsztyna i Kaliningradu 
odwiedzili ten grób. Rosjanie złożyli wieniec a ich
 przedstawiciel opowiedział jak doszło do bitwy o Prusy 
Wsch. oraz zapowiedział przyjazd większej grupy 
rowerzystów w przyszłym roku na stulecie bitwy.

Cmentarz ten nie jest tylko mogiłą generała 
Maczugowskiego i jego żołnierzy, ale świadczy również 
o szacunku do poległych wrogów, jakimi byli Rosjanie
 na ziemiach Prus Wschodnich.

Generał Maczugowski

Fascynujący aspektem tworzenia tej pracy były ciekawostki, na jakie miałam przyjemność się natknąć w procesie jej tworzenia. Niżej postaram się przedstawić najbardziej intrygujące mnie zagadnienia.
.
1. Interesującą sprawą jest pisownia nazwiska gen. Maczugowskiego lub jak można znaleźć w wielu opracowaniach gen. Maczagowskiego. Właściwie w historiografii rosyjskiej
 i tymże języku pochowany w Prusach Wschodnich generał to Machugovsky Nikołaj Iwanowicz i taką też pisownię odnalazłam na tablicy umieszczonej na cmentarzu, z tym, że literę y zamieniono na i.
.
2. Odrobinę kłopotu sprawiły mi również daty śmierci generała. Na t ablicy nagrobnej widnieje data AM 30.8.1914, zaś
 w życiorysie (w języku rosyjskim, jedynym jaki udało mi się znaleźć) data: 16.08.1914. Oczywiście na początku przyczyny takiego stanu rzeczy dopatrywałam się w zawierusze wojennej, jednak sprawa ta nie dawała mi spokoju. Rozwiązanie przyszło za sprawą kilku kliknięć,bowiem różnice te wynikają z obowiązujących, jeszcze w tamtych czasach, różnych kalendarzy. Prusy Wschodnie posługiwały się kalendarzem gregoriańskim, zaś Rosja reformę kalendarza wprowadziła po I wojnie światowej.
3. .Udało mi się także odnaleźć gazetę, w której mowa jest o zaginięciu, wtedy już nieżyjącego gen. Maczugowskiego. Nowa Gazeta Łódzka z 12 października 1914 roku podała taka informację: " Zginęli bez wieści: kapitan Bogdanowicz Paweł syn Mikołaja, generał-major Maczugowski Mikołaj syna Jana".