Wiedza z odrobiną wyobraźni

— Pomysł na powieść przyszedł w ubiegłym roku, kiedy tłumaczyłem książkę prof. Olega Sokołowa. Przekład jego powieści szedł mi gładko i w pewnym momencie pomyślałem, że mógłbym napisać własną, osadzoną w realiach lidzbarskich sprzed 200 lat.

— Część postaci jest historyczna. One jednak odgrywają rolę drugoplanową. Najważniejsi dla fabuły są bohaterowie fikcyjni, którzy noszą niemal bez wyjątku nazwiska kiedyś istniejących ludzi. Mamy realizm ówczesnego pola walki i topografii. Realizm postaci to odzwierciedlenie ubioru, zachowań i elementów używanego wówczas języka. W drugiej części ukazuję m.in. losy bohaterów po ucieczce z niewoli francuskiej, do której się dostali podczas walk pod Jagotami. Rosyjskie źródło podaje tylko nazwiska i fakt ucieczki z niewoli. Cała reszta jest dopisana przeze mnie.
Wielu postaciom fikcyjnym przypisałem elementy życiorysu realnie żyjących ludzi sprzed 200 lat lub współczesnych, przetworzonych na potrzeby powieści. Nie ma czystego przeniesienia charakterów.

— Będzie to bardzo trudne. Postanowiłem bowiem rozdzielić cechy ich osobowości między wiele postaci.

— Chciałem początkowo opisać tylko wydarzenia z 5 i 6 lutego 1807 roku, jednak to się rozrosło. Część pierwsza kończy się o świcie 8 lutego, zaś akcja drugiej części zamyka się w czerwcu 1807 roku jeszcze przed bitwą heilsberską, która miała miejsce 10 czerwca. Sama bitwa majaczy jeszcze w epilogu.

— Paralelnie ukazuję losy bohaterów rosyjskich i francuskich. Raz opisuję epizody po jednej stronie, raz po drugiej. Postacie pozytywne i negatywne pojawiają się na kartach powieści po obu stronach. Takież zachowania i czyny. Tak bowiem podają źródła. Więcej jest jednak wątków po stronie rosyjskiej zwłaszcza w drugiej części.

— Fabularyzowałem je. Wiadomości źródłowe są przemycone w dialogach i opisach w ramach fabuły. Na przykład kiedy bohaterowie zauważają zegar słoneczny w Piotraszewie, to stanowi informację historyczną. Źródła podają też np. jak spłonęło Miłakowo, tyle że ja przypisałem udział w tym pożarze swoim bohaterom. W Nowej Wsi Wielkiej naprawdę mieszkała kiedyś rodzina karczmarzy o nazwisku Popihn. Ale umieszczenie ich w 1807 roku to mój autorski pomysł. Timofiej – jeden z głównych bohaterów – żył naprawdę i uciekł z niewoli, ale przypisanie mu udziału w wydarzeniach, które wówczas miały miejsce, jest moją licentia poetica. To wszystko było jednak prawdopodobne. Często w ten sposób konstruowałem akcję w mojej powieści. W niektórych wypadkach dokonuję niewielkiej hiperbolizacji dla udramatyzowania fabuły. Rozmijanie się ze źródłami jest wyjaśniane w przypisach.

— Istniał. Nazywał się Konstantin Batiuszkow. Walczył pod Heilsbergiem i odniósł ranę, potem udał się do Rygi na leczenie. Pokłosiem jego uczestnictwa w bitwie jest wiersz „Pola lidzbarskie”. Puszkin uważał go za przyjaciela i jednego ze swoich mistrzów.

— Osadziłem fabułę w terenie, który dobrze znam. Topografia odtworzona została na podstawie osobistych penetracji terenu i przeglądzie źródeł kartograficznych, głównie starych map.
Z pamięci potrafiłem oszacować odległości. Starałem się dosyć dokładnie odtworzyć topografię, również tę nieistniejącą. Stosuję miary ówczesne, np. krok i mila.

— Pisałem cały czas „na fali”. Prawie codziennie powstawał jakiś fragment. Wrzucałem go na Facebooka i obserwowałem komentarze czytelników. Pojawiały się one w formie doradczej, nigdy zaś krytycznej. Pod ich wpływem na bieżąco dokonywałem lekkich korekt. Ktoś np. zwracał mi uwagę, że w danej sytuacji koń powinien inaczej się zachować.

— Pisałem w sposób instynktowny. Nie korzystałem z poradników ani kursów kreatywnego pisania. Samo szło. Wydarzenia w źródłach historycznych są opisane na tyle ciekawie, że wystarczy tylko włożyć dialogi w usta bohaterów. Moja książka to wiedza połączona z odrobiną wyobraźni. Jak długo trwało pisanie? Zacząłem pisać w grudniu 2016 roku, a ostatnią kropkę postawiłem 7 marca 2017 roku.

— Naturalnie. Najmniej tajemnic mają dla mnie wydarzenia lokalne związane z tamtą epoką i dlatego one zostały uznane za kanwę powieści.

— Zabierając się za pisanie nie przypuszczałem, że z lidzbarskiej tematyki można tyle wycisnąć. Można oczywiście więcej, ale to zostawiam na ewentualne „drugie danie”. To się samo rozwijało. Przypominała się jakaś osoba lub wydarzenie i aż prosiło się o wkomponowanie tego w fabułę.

— Dodaje im głębi. Powszechnie twierdzi się, że powieść zaczęła się od Balzaca. On bowiem uważał, że postać musi mieć charakter. Poszedł o krok dalej od Stendhala, który w swoich książkach umieszczał często jednowymiarowych bohaterów. Jest w mojej powieści wątek balzakowski. Mianowicie pułkownika Chaberta przywieziono do Lidzbarka i tu wyleczył go doktor Sparchmann. U nas był szpital i jest oczywiste, że pracował w nim lekarz. Nadaję mu imię i nazwisko bohatera z książki Balzaca, rozbudowuję osobowość.

— Na moje wyobrażenie i rozumienie ludzkich uczuć, będących udziałem opisywanych przeze mnie bohaterów składają się własne doświadczenia życiowe przeciętnego człowieka w średnim wieku, literatura, film, opowieści znajomych i przyjaciół. Moje postaci są z krwi i kości. Opisem ich emocji nadrabiałem niedostatek scen batalistycznych w drugiej części. Dramatyzm sytuacji musiał być odpowiednio budowany.

— Pisanie pozwoliło mi pogłębić i „wyżarzyć” pewne emocje, w konsekwencji oczyścić się i uzyskać wewnętrzny spokój a także zdystansować się do pewnych spraw, podobnie jak bohater japońskiego filmu „Zamek z piasku”.

— Uważam, ze niezależnie od tego z jakimi intencjami młody człowiek wkracza w życie, nawet gdy ochotniczo rusza na wojnę traktowaną jako przygoda, dochodzi potem do wniosku, że to, co przywołałeś w cytacie jest najważniejsze.

[b]— Mówiliśmy o uczuciach. Co nam daje ich eksponowanie?

— Wzruszenie. Czytanie czy oglądanie historii z czyjegoś życia porusza nasze czułe struny. To jest człowiekowi potrzebne. W szarości naszych dni niewiele jest miejsca na silne emocje. Dostarczanie wzruszeń jest zadaniem literatury pięknej, filmu. Jeżeli ktoś zapłacze nad losem pacjentów z serialowego szpitala w Leśnej Górze, to obraz na ekranie spełnił swoją rolę. Chciałbym, aby moja powieść pomogła czytelnikom nie tylko przyswoić wiedzę historyczną, ale także pozwoliła wzruszyć się losami Timofieja, Wowki, Marfy, Elsy, Raymonda czy Lieselotte.

Rozmawiał Wojciech Karolonek

Fot. Radosław Niemczynowicz

Spotkanie

28 września 2017 roku o godz. 18.30 w Oranżerii Kultury odbędzie się spotkanie ze Sławomirem Skowronkiem połączone z promocją książki.