Warmia przed plebiscytem

We wrześniu 1919 roku Jan Baczewski z Gryźlin otrzymał nominację na kierownika akcji polskiej na Warmię. W dwa dni po tej nominacji wydzierżawił w Olsztynie budynek przy Bahnhofstraße 1 (obecnie ul. Partyzantów 1), naprzeciw hotelu Centralhotel, późniejszego Domu Polskiego. W 14 pokojach została umieszczona siedziba delegatury Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego razem z Warmińską Radą Ludową.

Na pierwszym wspólnym posiedzeniu Komitetu i Warmińskiej Rady Ludowej uczestniczyli: ks. Walenty Barczewski, ks.Wacław Osiński, ks. dr Robert Bilitewski, Władysław i Seweryn Pieniężny z "Gazety Olsztyńskiej", Julian Samulowski z Gietrzwałdu (w zastępstwie chorego ojca Andrzeja Samulowskiego), poeta Michał Lengowski z Zielonowa, ziemianie Tadeusz Wojnowski i Tadeusz Kentzer ze Starego Wartemborka (Barczewko), kupiec Wiktor Szulc z Olsztyna, Kowalski z Wartemborka (Barczewo), Piotr Prass z Plusk, Józef Olk z Leszna, robotnik Kriks ze Stękin oraz Stanisław Żurawski z Kajn.

W myśl opracowanego przez Baczewskiego programu dokonano podziału organizacyjnego
powiatu olsztyńskiego na dziewięć obwodów obejmujących po około 15 wsi w każdym obwodzie.
Obwody były kierowane przez komisarzy obwodowych.

Byli nimi: Bernard Żbik z Purdy, Otton Bogdański z Bukwałdu, Michał Lengowski z Zielonowa, Joachim Pulina z Tuławek, Paweł Baczewski z Gryźlin, Frank z Gietrzwałdu, Kolender ze Starego Sząbruka, Franciszek Boenigk z Tomaszkowa, Bernard Barabasz ze Skajbot.

W każdym z obwodów mianowano po kilku komisarzy okręgowych którzy powoływali w wioskach mężów zaufania. Ogółem na Warmii działało około 250 mężów zaufania. Komisarze okręgowi oraz mężowie zaufania byli "frontowymi" działaczami Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego, którzy z
narażeniem życia propagowali powrót Warmii do Macierzy. To oni organizowali wiece i spotkania, podczas których namawiano Warmiaków do oddawania głosów za Polską.

Jednym z komisarzy okręgowych był mój dziadek August Popławski, który początkowo pracował w obwodzie Klewki, a następnie w obwodzie Gryźliny-Pluski. Michał Lengowski wspomina: "Gdy sprawa powołania mężów zaufania w całym powiecie ukończona została, przekazał mi Baczewski obwód Klewki obejmujący 16 wsi - z poleceniem, żebym na czas pracy plebiscytowej zamieszkał w Klewkach. Tak też zrobiłem. Do tego obwodu wprowadzili mnie trzej okręgowi: August Popławski, Michał Redigk i Hincmann Wendolin, którzy poprzednio powoływali tam mężów zaufania /.../ Prócz już wymienionych trzech okręgowych przesuwali się w moim obwodzie także inni jak Biernatowski i Prass, ale najdłużej, bo od rozpoczęcia propagandy aż do ostatniego dnia przed glosowaniem, czynni byli Michał Redigk i August Popławski. Obaj mieszkali w Pluskach, gdy przejeżdżali przez Olsztyn do mojego obwodu, przywozili z biura plebiscytowego gazety i ulotki dla mężów zaufania w celu dalszego doręczenia mieszkańcom wsi. Biuro to urządził Baczewski w domu, gdzie mieścił się Konsulat Rzeczpospolitej".

10 lutego 1920 r. powołano Konsulat RP w randze konsulatu generalnego, celem reprezentowania spraw polskich w Prusach Wschodnich. Kierownictwo nad polską akcją plebiscytową na Warmii z ramienia Rządu RP sprawowali konsulowie w Olsztynie: Zenon Lewandowski, następnie ks. Henryk Woroniecki. Na terenie Gminy Stawiguda działali następujący mężowie zaufania; Bartążek - Wagner, Dorotowo - Szczepański, Gryźliny - Jan Pierz, Otton Baczewski, Jaroty - Jakub Barczewski z synami, Kręsk - Zacheja, Miodówko - Turowski, Pluski - Prass, Wymój - Klaperski, Tomaszkowo- Domachowski, Zielonowo - Józef Neumann.

Ryszard Popławski

W tym roku przypada setna rocznica plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu. W związku z tym codziennie publikujemy teksty autorstwa Ryszarda Popławskiego, który skupił się głównie na warmińskich wątkach plebiscytu. Ich autor to potomek rodziny wielce zasłużonej dla polskiej Warmii. Popławscy czynnie angażowali się w powstanie polskiej szkoły w Plusach koło Olsztyna. Otwarto ją w styczniu 1930 roku. Jej opiekunem z ramienia Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego został August Popławski. Pierwszy artykuł opublikowaliśmy 30 czerwca. Archiwalne wydania Gazety Olsztyńska w wersji elektronicznej: kupgazete.pl

Urodzony w podolsztyńskim Miodówku August Popławski (1879-1942) był wnukiem powstańca listopadowego. W czasie pobytu w Westfalii był sekretarzem Towarzystwa Robotników Polskich w Schalke. Po powrocie na Warmię osiedlił się na gospodarce swojej żony Marii w Małych Pluskach. Był jednym z współzałożycieli Polskiej Spółdzielni Kredytowej Banku Ludowego w Olsztynie i Towarzystwa Ludowego w Pluskach. Był członkiem Związku Polaków w Prusach Wschodnich a następnie Związku Polaków w Niemczech. Jesienią 1919 r. został mianowany na okręgowego komisarza w Warmińskim Komitecie Plebiscytowym na okręg w Klewkach, a potem w Pluskach. Po plebiscycie pozostał na Warmii prowadząc w swoim domu polską bibliotekę. Był inicjatorem powstania przedszkola oraz Szkoły Polskiej w Pluskach. Do szkoły tej posyłał pięcioro swoich dzieci.

Patronat honorowy

Patroni merytoryczni publikacji

Kocham Pluski - Stowarzyszenie Miłośników Południowej Warmii

Miłośnicy Plusk