Prawnik radzi: Postępowanie gospodarcze po nowemu

Postępowania gospodarcze zawsze charakteryzowały się pewną odrębnością, przy czym kiedyś – a teraz ponownie od listopada – będą one formalnie wyodrębnione w kodeksie. Konsekwencją takiego zabiegu jest to, że do postępowania w sprawach gospodarczych stosować trzeba będzie inne, o wiele bardziej rygorystyczne i sformalizowane reguły postępowania. Przedsiębiorca, ale także i inne osoby, których sprawy będą w tym trybie rozpoznawane, powinni być ich świadomi, bo brak zastosowania się do nowych zasad może oznaczać solidne kłopoty, a nawet przegraną sprawę.

Jak widać, sprawa gospodarcza to zawsze spór pomiędzy przedsiębiorcami, ale także inne spory, w których nawet obie strony nie są przedsiębiorcami. Tu decyduje kryterium przedmiotu sporu (czego spór dotyczy, a nie kto go prowadzi). Dlatego, według nowych przepisów, na wniosek strony, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, sąd rozpoznaje sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym. Ale uwaga: taki wniosek strona musi złożyć w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej na piśmie pouczeń o postępowaniu w sprawach gospodarczych, a jeżeli takie doręczenie pouczeń nie było wymagane - w pozwie albo pierwszym piśmie procesowym pozwanego. Po tym terminie, jeśli wniosku nie złożono, sprawa toczyć się będzie na podstawie przepisów o postępowaniu gospodarczym.

W sprawach gospodarczych sąd jest zobowiązany podejmować czynności tak, by rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Stosunkowo krótki termin (biorąc pod uwagę realia panujące w polskim sądownictwie) na rozpoznanie nieraz bardzo trudnych, zawiłych i złożonych spraw wymusza właśnie sformalizowany sposób ich rozpoznawania. Strony muszą bardzo dobrze planować przebieg postępowania i na samym jego początku oferować sądowi dowody, które chcą przeprowadzić. Samo postępowanie dowodowe też może zaskoczyć osobę, która na co dzień nie ma żadnego doświadczenia w prowadzeniu sporów sądowych.

Twierdzenia i dowody powołane za późno podlegają pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe, albo że potrzeba ich powołania wynikła później. Co więcej, dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Zatem w sporach gospodarczych liczą się przede wszystkim dokumenty, a nie świadkowie. Nowością jest umowa dowodowa. Strony będą mogły się umówić, że niektóre dowody będą wyłączone w postępowaniu gospodarczym.Wówczas sąd nie dopuści z urzędu dowodu wyłączonego umową dowodową.

Ważną zasadą jest też to, że niezależnie od wyniku sprawy sąd może obciążyć kosztami procesu w całości lub części stronę, która przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy. W ten sposób ustawodawca chce zwiększyć liczbę spraw kończonych w sposób polubowny, przez co do sądu, ostatecznie, będzie trafiać mniej sporów. Czas pokaże, na ile te oczekiwania nie rozminą się z rzeczywistością.

Dr Łukasz Chojniak
Adwokat, założyciel i partner w Kancelarii Chojniak i Wspólnicy Adwokaci Sp. p.